Tin mới

Phát huy vai trò của nhân dân trong xây dựng và thực hiện chính sách dân tộc

(Mặt trận) - Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm, xây dựng và phát triển vùng dân tộc thiểu số, trong đó có nhiệm vụ phát huy vai trò của người dân - chủ thể thụ hưởng và chịu ảnh hưởng của chính sách. Thực tế những năm qua cho thấy, trong xây dựng và thực hiện chính sách dân tộc, cần phát huy vai trò của nhân dân thông qua các hoạt động giám sát, phản biện xã hội…

Tổng kết thực hiện Đề án Vận động hỗ trợ làm nhà Đại đoàn kết cho hộ nghèo tỉnh Điện Biên: 9 tháng thần tốc xóa 5.000 căn nhà tạm, nhà dột nát

Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh Phú Yên thăm các tổ chức Công giáo, Tin Lành nhân lễ Phục sinh 2024

Phú Yên: Đại hội điểm MTTQ huyện Phú Hòa lần thứ XIV, nhiệm kỳ 2024-2029

Nước ta là một quốc gia đa dân tộc với 54 dân tộc anh em cùng sinh sống. Để đoàn kết các dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, vấn đề dân tộc và chính sách dân tộc có ý nghĩa chiến lược xuyên suốt trong sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng đã chỉ rõ: “Đoàn kết các dân tộc có vị trí chiến lược trong sự nghiệp cách mạng của nước ta. Tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, bảo đảm các dân tộc bình đẳng, tôn trọng, đoàn kết, giải quyết hài hòa quan hệ giữa các dân tộc, giúp nhau cùng phát triển, tạo chuyển biến rõ rệt trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội vùng có đông đồng bào dân tộc thiểu số”. Đảng ta luôn quan tâm phát huy vai trò của nhân dân trong xây dựng và thực thiện chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, theo phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”. Văn kiện Đại hội XII của Đảng đã chỉ rõ: “Đảm bảo tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân, mọi chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước phải xuất phát từ nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân, được nhân dân tham gia ý kiến. Bảo đảm để nhân dân tham gia ở tất cả các khâu của quá trình đưa ra những quyết định liên quan đến lợi ích, cuộc sống của nhân dân, từ nêu sáng kiến, tham gia thảo luận, tranh luận đến giám sát quá trình thực hiện”.

Phát huy vai trò của nhân dân trong xây dựng và thực hiện chính sách dân tộc trong điều kiện mới

Chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước ta là một hệ thống các chủ trương, giải pháp nhằm thực hiện quyền bình đẳng về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội giữa các dân tộc, trong đó đặc biệt quan tâm đến đồng bào các dân tộc thiểu số có trình độ phát triển kinh tế - xã hội thấp.

Để chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước phù hợp với thực tiễn, hợp với lòng dân, Văn kiện Đại hội XII của Đảng đã đặt ra: “Tăng cường hơn nữa sự gắn kết giữa giám sát của Quốc hội với kiểm tra, giám sát của Đảng, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và giám sát của nhân dân”; “Mặt trận Tổ quốc đóng vai trò nòng cốt trong thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát và phản biện xã hội”.

Giám sát, phản biện xã hội là cơ chế để phát huy vai trò của nhân dân trong xây dựng và thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước nói chung và chính sách dân tộc nói riêng. Giám sát nhằm góp phần xây dựng và thực hiện đúng các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, các chương trình kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại; kịp thời phát hiện những sai sót, khuyết điểm, yếu kém và kiến nghị sửa đổi, bổ sung các chính sách cho phù hợp; phát hiện, phổ biến những nhân tố mới, những mặt tích cực; phát huy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh.

Giám sát và phản biện xã hội mang tính nhân dân, tính dân chủ xã hội chủ nghĩa, tính xây dựng, tính khoa học và thực tiễn. Nhân dân tham gia vào quá trình xây dựng và thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước thông qua các tổ chức đại diện cho mình, trong đó có Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Thông qua hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên, các cá nhân tiêu biểu, người uy tín để vận động, phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Tăng cường giám sát, phản biện xã hội trong việc xây dựng và thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị trong từng giai đoạn cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phát huy vai trò của nhân dân trong xây dựng và thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước

Tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện quyền làm chủ, thực hiện chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, trong đó có chính sách về dân tộc

Khi chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đã ban hành thì Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện; thông qua nhiều hình thức như: tập huấn, đối thoại, giao lưu gặp gỡ, khảo sát, tọa đàn, tổ chức các phong trào, các cuộc vận động, tổ chức ngày hội đại đoàn kết, biên soạn tài liệu hỏi đáp, và qua các hình thức tuyên truyền trên các phương tiện thông tin... để giải thích cho người dân hiểu rõ chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước là vì lợi ích của nhân dân, làm cho nhân dân  hiểu đó cũng chính là nhiệm vụ của họ để  họ phải hăng hái tham gia thực hiện. Mặt trận Tổ quốc phân công theo dõi, giúp đỡ, đôn đốc, khuyến khích người dân thực hiện, lựa chọn hình thức gặp mặt, biểu dương, khen thưởng... kịp thời hoặc đề xuất với Đảng, Nhà nước khen thưởng, động viên, khuyến khích nhân dân, nhất là đối với đồng bào các dân tộc thiểu số.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện quyền làm chủ, thực hiện chính sách, pháp luật với các nội dung cụ thể: tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; phối hợp với chính quyền cấp xã tổ chức vận động nhân dân thực hiện dân chủ ở cơ sở, hương ước, quy ước ở khu dân cư; chỉ đạo hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân được thành lập ở cấp xã và Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng; tham gia hoạt động hòa giải ở cơ sở.

Công tác tuyên truyền nói chung và công tác tuyên truyền của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nói riêng vừa là hoạt động chuyển tải thông tin đến nhân dân, đồng thời cũng là quá trình tiếp nhận, xử lý thông tin phản hồi từ đối tượng tiếp nhận thông tin (từ nhân dân). Đó là ý kiến, nguyện vọng, tâm tư, tình cảm của nhân dân trong quá trình tiếp nhận và thực hiện những sự kiện, hiện tượng, sự việc, chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước;... chuyển tải đến các chủ thể (các cơ quan, tổ chức, cá nhân) có trách nhiệm trong hệ thống chính trị giải quyết với mục đích làm sao để các chủ trương, chính sách, pháp luật, giải pháp lãnh đạo, quản lý, điều hành của các chủ thể trong hệ thống chính trị vừa bảo đảm phù hợp với pháp luật, vừa đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng chính đáng, hợp pháp của nhân dân. Khi chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước được ban hành, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện thông qua nhiều hình thức như: tập huấn, đối thoại, giao lưu gặp gỡ, khảo sát, tọa đàm, tổ chức các phong trào, các cuộc vận động, tổ chức ngày hội đại đoàn kết, biên soạn tài liệu hỏi đáp, và qua các hình thức tuyên truyền trên các phương tiện thông tin... để giải thích cho người dân hiểu rõ chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, đồng thời, người dân biết nhiệm vụ của mình để thực hiện. Mặt trận Tổ quốc phân công theo dõi, giúp đỡ, đôn đốc, khuyến khích người dân thực hiện, lựa chọn hình thức gặp mặt... kịp thời hoặc đề xuất với Đảng, Nhà nước khen thưởng, động viên, khuyến khích nhân dân, nhất là đối với đồng bào các dân tộc thiểu số.

Phát huy vai trò của nhân dân thông qua công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân, kịp thời phát hiện và kiến nghị xử lý sai phạm, khuyết điểm; kiến nghị sửa đổi, bổ sung chính sách, pháp luật; phát hiện, phổ biến những nhân tố mới, các điển hình tiên tiến và những mặt tích cực; phát huy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh.

Giám sát là để nghiên cứu, xem xét văn bản của cơ quan có thẩm quyền liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân. Tổ chức đoàn giám sát. Thông qua hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân được thành lập ở cấp xã, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng. Tham gia giám sát với cơ quan, tổ chức có thẩm quyền. Thông qua hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân, nhân dân giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật, việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở của cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm ở cấp xã, cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước. Giám sát đầu tư của cộng đồng là hoạt động tự nguyện của dân cư sinh sống trên địa bàn xã, phường, thị trấn, nhằm bảo đảm cho việc thực hiện các chương trình, dự án, công trình xây dựng trên địa bàn xã, phường, thị trấn theo đúng quy định của pháp luật, đúng mục tiêu, đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng, góp phần phòng chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, thất thoát, ảnh hưởng đến lợi ích chung của cộng đồng.

Hình thức nghiên cứu, xem xét văn bản của cơ quan có thẩm quyền liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân, cùng với hình thức phản biện xã hội, như: tổ chức hội nghị phản biện, tổ chức đối thoại trực tiếp giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với cơ quan, tổ chức có dự thảo văn bản được phản biện, gửi dự thảo văn bản được phản biện đến các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan để lấy ý kiến phản biện xã hội. Việc thực hiện “quy định về việc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền” là hình thức phát huy tốt nhất vai trò của nhân dân trong quá trình xây dựng chính sách, theo đó các dự thảo của các cơ quan có thẩm quyền được gửi đến Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội để thông qua các tổ chức này lấy ý kiến tham gia, góp ý của đoàn viên, hội viên và nhân dân giúp cho quá trình xây dựng, hoàn thiện chủ trương, chính sách đảm bảo tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân.

Trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn đã được pháp luật quy định và thực hiện quy chế phối hợp giữa Uỷ ban Thường vụ Quốc hội và Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong những năm qua, Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã tham gia các hoạt động xây dựng pháp luật, tham gia các hoạt động giám sát việc tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước nói chung và đối với vùng miền núi, vùng có đông đồng bào dân tộc thiểu số nói riêng. Thực hiện quy chế phối hợp giữa Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia phối hợp giám sát các chương trình, dự án, các chính sách lớn được triển khai thực hiện ở vùng miền núi và vùng dân tộc thiểu số. Qua các cuộc giám sát, Mặt trận đã tham gia, đề xuất ý kiến với các đoàn giám sát để cùng có ý kiến, kiến nghị với Đảng, Quốc hội, Chính phủ về những bất cập trong quá trình triển khai thực hiện nhằm có những điều chỉnh, giải quyết những vấn đề vướng mắc do thực tiễn triển khai ở địa phương đặt ra.

Tổng hợp ý kiến, nguyện vọng của nhân dân phản ánh, kiến nghị với cơ quan Đảng, Nhà nước

Việc tập hợp ý kiến, kiến nghị của nhân dân để phản ánh với Đảng, Nhà nước là một trong những chức năng, nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Thu thập, tập hợp ý kiến, nguyện vọng của nhân dân phản ánh về chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật chung về xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; trên từng lĩnh vực kinh tế, xã hội, quốc phòng an ninh, đối ngoại và xây dựng hệ thống chính trị ở các cấp từ Trung ương đến cơ sở; về năng lực và hiệu quả hoạt động của bộ máy chính quyền; đạo đức, tác phong, lối sống của cán bộ, đảng viên… Thông qua nhiều hình thức, như: tổ chức hội nghị góp ý kiến; gửi văn bản dự thảo để lấy ý kiến góp ý, ý kiến góp ý trực tiếp của tổ chức, cá nhân trong các tầng lớp nhân dân, dư luận xã hội. Các ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân được Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổng hợp, gửi đến Quốc hội và trực tiếp trình bày tại các kỳ họp của Quốc hội. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ở các địa phương tổng hợp và báo cáo tại kỳ họp của Hội đồng nhân dân các cấp. Hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong tập hợp, tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân phản ánh đến cơ quan Đảng, Nhà nước được thực hiện ngày càng hiệu quả hơn, đã thẳng thắn kiến nghị với Đảng, Nhà nước những vấn đề nhân dân quan tâm. Theo báo cáo của Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tại cuộc làm việc của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước ngày 10/4/2019: “Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã tổng hợp 6.943 ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân cả nước báo cáo tại kỳ họp thứ 5 và thứ 6 Quốc hội khóa XIV”.

Mặc dù việc phát huy vai trò của nhân dân, của Mặt trận Tổ quốc trong xây dựng và thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đã có nhiều tiến bộ và hiệu quả, song trên thực tế, công tác này còn những hạn chế, khó khăn nhất định.

Thứ nhất, nhận thức về công tác giám sát, phản biện xã hội, phát huy vai trò của nhân dân của cấp ủy, chính quyền và xã hội đôi khi chưa thống nhất, chưa đúng bản chất của hoạt động giám sát, phản biện xã hội. Đôi khi, chưa phân biệt được về chủ thể, nội dung, tính chất giữa giám sát của Đảng, giám sát của cơ quan dân cử với giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, dẫn đến tình trạng không thực hiện đầy đủ quyền và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân (chủ thể) được giám sát, đồng thời chưa tạo điều kiện để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (chủ thể) giám sát trong thực hiện quyền và trách nhiệm trong hoạt động giám sát.

Thứ hai, trong hầu hết các văn bản pháp luật hiện hành, tuy đã được quy định cụ thể về nguyên tắc, hình thức giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, quyền và trách nhiệm chủ thể giám sát và chủ thể chịu sự giám sát, song chưa có quy định cụ thể, ràng buộc trách nhiệm hoặc hình thức xử lý đối với tập thể, cá nhân không thực hiện theo đúng quy định. Như việc xem xét, xử lý của cơ quan chủ quản không thực hiện đúng các quy định về thời hạn giải quyết vụ việc, làm cho hoạt động giám sát, phản biện trong nhiều trường hợp không được giải quyết kịp thời và dứt điểm, gây bức xúc trong nhân dân và cho lực lượng thực thi công việc giám sát.

Thứ ba, việc xây dựng chính sách nhằm đảm bảo quyền và lợi ích của người dân - đối tượng thụ hưởng chính sách và chịu sự tác động của chính sách, do vậy, việc lấy ý kiến của nhân dân để đảm bảo tính sát thực, phù hợp với thực tiễn của chính sách, song thực tế không phải tất cả các chủ trương, chính sách ban hành đều được tổ chức lấy ý kiến của nhân dân, còn tình trạng lấy ý kiến mang tính hình thức... do đó, đã hạn chế sự tham gia của nhân dân, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân.

Một số kiến nghị nhằm phát huy tốt vai trò của nhân dân trong xây dựng và thực hiện chính sách dân tộc

Một là, nhân dân là đối tượng thụ hưởng chính sách do Đảng, Nhà nước ban hành, họ cũng có vai trò tham gia vào quá trình xây dựng chính sách, do vậy, cần tiếp tục nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, các tổ chức, cá nhân, cán bộ, đảng viên và nhân dân về vai trò làm chủ của nhân dân, vai trò tham gia của nhân dân trong tất cả quá trình xây dựng và thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước.

Hai là, để phát huy hiệu lực, hiệu quả giám sát của Mặt trận Tổ quốc, giám sát của nhân dân, cần thiết phải ban hành Luật về hoạt động giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội; Luật về hoạt động dân chủ ở cơ sở.

Ba là, kết quả cuối cùng của giám sát, phản biện xã hội của nhân dân, của Mặt trận Tổ quốc là việc tiếp thu ý kiến, trả lời kiến nghị của nhân dân, của Mặt trận Tổ quốc sau giám sát, phản biện xã hội của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền được giám sát và được cụ thể bằng việc kịp thời điều chỉnh, bổ sung hoặc ban hành mới các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước là yếu tố quan trọng. Đề nghị Chính phủ nghiên cứu ban hành quy định về trách nhiệm giải trình và tiếp thu ý kiên, trả lời ý kiến, kiến nghị của nhân dân sau giám sát, phản biện xã hội, có như vậy mới phát huy được tốt nhất vai trò của nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong xây dựng và thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.

Bốn là, tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, bảo đảm các dân tộc bình đẳng, tôn trọng, đoàn kết, giải quyết hài hòa quan hệ giữa các dân tộc, giúp nhau cùng phát triển, tạo chuyển biến rõ rệt trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội vùng có đông đồng bào dân tộc thiểu số... là nhiệm vụ rất quan trọng trong xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc ở nước ta trong thời kỳ mới. Cần thiết phải tăng cường công tác nghiên cứu, tổng kết đối với công tác dân tộc, xây dựng và thực hiện chính sách dân tộc. Đề nghị Quốc hội ban hành Luật Dân tộc. Bộ luật được ban hành sẽ điều chỉnh, định hướng mọi hành vi, hoạt động của xã hội tập trung vào mục tiêu chung, góp phần xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Từ thực tiễn về phát huy vai trò của nhân dân trong xây dựng chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước nói chung và về chính sách dân tộc qua vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho thấy: về chủ trương, quan điểm của Đảng về Đại đoàn kết dân tộc, về chính sách dân tộc là nhất quán, song để đất nước ta có sự phát triển toàn diện, phù hợp với xu thế chung của khu vực và thế giới ở mỗi thời kỳ thì đòi hỏi Nhà nước phải nghiên cứu để ban hành chính sách phù hợp với yêu cầu cụ thể từng giai đoạn đó, do vậy mà chính sách nói chung, chính sách dân tộc nói riêng cũng luôn thay đổi. Để mỗi chính sách được ban hành đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân thì không có cách nào khác là phải đảm bảo tạo cho nhân dân được tham gia và phải tham gia vào tất cả các khâu trong quy trình xây dựng và thực hiện chủ trương, chính sách liên quan đến quyền và lợi ích của họ. Do đó cần hoàn thiện các cơ chế để các chủ thể chủ trì soạn thảo phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình xây dựng chính sách và thực hiện chính sách nói chung và chính sách dân tộc nói riêng.

Bùi Thị Thanh

Nguyên Phó Chủ tịch UBTW MTTQ Việt Nam

Đồng chí Đỗ Văn Chiến Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam
Xem thêm
Gửi ban biên tập
Tìm kiếm văn bản