Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp. Ảnh: Hồ Long

Các nội dung bàn thảo gồm: công tác phòng, chống tham nhũng; tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật và công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật; công tác thi hành án năm 2022. 

Vi phạm trong lĩnh vực môi trường xảy ra nhiều nhưng phát hiện, xử lý chưa đủ sức răn đe

Trình bày Báo cáo thẩm tra các Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, công tác thi hành án; các báo cáo công tác của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao năm 2022, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban cơ bản đồng tình với những nhận định, đánh giá của Chính phủ về công tác phòng ngừa vi phạm pháp luật và tội phạm. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra lưu ý, về tổng thể, tình hình vi phạm pháp luật và tội phạm về trật tự xã hội giảm, nhưng một số loại tội phạm gia tăng như: giết người (tăng 7,43%), cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự (tăng 36,24%); một số loại tội phạm diễn biến phức tạp, tính chất nghiêm trọng như các tội phạm về ma túy, cướp, cướp giật. Trong đó, tội phạm tham nhũng, chức vụ tăng 33.33%.

Ủy ban Tư pháp cũng lưu ý, thời gian qua, lợi dụng tình hình dịch bệnh Covid - 19, đã xảy ra một số vụ án tham nhũng có quy mô, phạm vi lớn, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, xảy ra ở nhiều cấp, ngành, địa phương, có sự tham gia của một số cán bộ cấp cao lợi dụng chính sách của Nhà nước làm trái quy định để vụ lợi. Tội phạm trên không gian mạng, tội phạm về chứng khoán thị trường, tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản với nhiều phương thức, thủ đoạn mới, tinh vi hơn, nhiều hành vi vi phạm được thực hiện trong một thời gian dài mới phát hiện, xử lý. Cùng với đó là tình trạng nhận hối lộ của một số cán bộ thuộc cơ quan bảo vệ pháp luật để làm ngơ cho các đối tượng thực hiện hành vi phạm tội xảy ra trong thời gian dài, gây bức xúc trong dư luận. 

Ghi nhận, năm 2022, với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và chính quyền các cấp, sự nỗ lực, cố gắng của các cơ quan chức năng, công tác phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm đạt được nhiều kết quả tích cực và đạt được nhiều chỉ tiêu của Quốc hội giao, tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cũng cho rằng, kết quả phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm trên một số lĩnh vực còn chưa tương xứng với tình hình thực tế, trong đó, tội phạm và vi phạm pháp luật trong lĩnh vực môi trường, an toàn thực phẩm xảy ra nhiều nhưng việc phát hiện, xử lý chưa đủ sức răn đe, chủ yếu là xử lý hành chính.

“Tỷ lệ giải quyết tố giác, tin báo tội phạm là 81,18%, chưa đạt chỉ tiêu của Quốc hội giao. Việc áp dụng biện pháp ngăn chặn bắt, tạm giữ, tạm giam vẫn còn vi phạm. Vẫn còn 15 trường hợp khởi tố oan”, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nói.

Thu hồi tài sản do phạm tội tham nhũng vượt chỉ tiêu được giao

Đối với Báo cáo của Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao (VKSND) về công tác của ngành Kiểm sát, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, VKSND các cấp tiếp tục chú trọng và tăng cường công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát các hoạt động tư pháp trong lĩnh vực hình sự. Nhiều biện pháp đạt kết quả tích cực hơn so với năm 2021 như: số cuộc kiểm sát trực tiếp tăng 13,8%; số kiến nghị yêu cầu khắc phục vi phạm tăng so với năm 2021 và được tiếp thu, thực hiện đạt 99,2% chỉ tiêu Quốc hội giao. Trong năm 2022, chưa để xảy ra trường hợp oan thuộc trách nhiệm của Cơ quan điều tra VKSNDTC. Tỷ lệ thu hồi tài sản do phạm tội tham nhũng vượt chỉ tiêu Quốc hội giao. Đồng thời, các công tác kiểm sát thi hành án của VKS các cấp, giải quyết các vụ việc dân sự, vụ án hành chính đạt một số kết quả đã đạt được một số kết quả.

Tuy nhiên, Ủy ban Tư pháp lưu ý, tỷ lệ giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, tỷ lệ điều tra, khám phá các tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng đều giảm mạnh so với năm 2021 và chưa đạt yêu cầu của Quốc hội. Còn 73,6% tố giác, tin báo tạm đình chỉ giải quyết, 11/12 vụ án tạm đình chỉ điều tra từ năm 2020 đến nay chưa được phục hồi.

Đối với Báo cáo của Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao về công tác của ngành Tòa án, Chủ nhiệm Ủy ban Lê Thị Nga cho biết, trong năm 2022, Tòa án đã triển khai nhiều giải pháp quyết liệt nên chất lượng xét xử và nhiều chỉ tiêu công tác đạt và vượt yêu cầu Quốc hội giao. Về cơ bản, các vụ án được đưa ra xét xử đúng thời hạn luật định. Mặc dù số lượng án thụ lý tăng, song số vụ án đã xét xử tăng 3,79%, đạt 85,2%. Hình phạt được áp dụng cơ bản bảo đảm nghiêm minh; việc quyết định về án treo, cải tạo không giam giữ cơ bản chặt chẽ. Tranh tụng tại phiên tòa được bảo đảm thực chất; đã tổ chức được 6.627 phiên tòa rút kinh nghiệm. Tỷ lệ án bị hủy (0,51%) và sửa (0,21%) do nguyên nhân chủ quan, đạt chỉ tiêu của Quốc hội. Số vụ trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung được Viện Kiểm sát chấp nhận đạt cao (1.563 vụ), đặc biệt là chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội.

Công tác giải quyết các vụ việc dân sự cũng đạt kết quả đáng ghi nhận, khi số lượng thụ lý tăng (tăng 9.018 vụ) và kết quả giải quyết cũng tăng (tăng 5.312 vụ); chất lượng giải quyết án được nâng lên, nhất là án kinh doanh - thương mại. Đã hạn chế đến mức thấp việc để án quá hạn luật định, cũng như, khắc phục cơ bản việc tuyên bản án không rõ, khó thi hành.

Đối với công tác thi hành án dân sự, hành chínhvà hoạt động thừa phát lại, Ủy ban Tư pháp đánh giá cao kết quả đáng ghi nhận trong công tác thi hành án dân sự. Cơ quan thẩm tra cho rằng, Chính phủ đã chủ động triển khai nhiều biện pháp đồng bộ trong công tác thi hành án dân sự, nhờ đó  kết quả thi hành xong về việc đạt 68,20% (tăng 1,98%), về tiền đạt 31,18% (tăng 5,93%). Công tác thu hồi tài sản bị chiếm đoạt trong các vụ án về kinh tế, tham nhũng được quan tâm thực hiện, đã thi hành xong 1.493 việc, với 10.327 tỷ đồng (tăng 8.319 tỷ đồng). “Tuy nhiên, số lượng bản án có điều kiện thi hành chuyển kỳ sau còn ở mức cao, tỷ lệ thi hành án về tiền chỉ chiếm 31,18% trên tổng số án có điều kiện thi hành”, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nói.

Phòng, chống tham nhũng đồng bộ từ Trung ương đến địa phương 

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: Hồ Long

Thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm 2022, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nhấn mạnh, tất cả các tỉnh, thành phố trên cả nước hiện đã thành lập Ban Chỉ đạo cấp tỉnh, qua đó, góp phần tạo sự thống nhất, đồng bộ từ Trung ương đến địa phương trong lãnh đạo, chỉ đạo công tác này. Bên cạnh đó, nhiều văn bản của Đảng và Nhà nước về quản lý kinh tế - xã hội và PCTN tiếp tục được sửa đổi, bổ sung và ban hành mới; đã góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo cơ sở chính trị - pháp lý đồng bộ, khả thi để PCTN hiệu quả.

Năm 2022, nhiều biện pháp phòng ngừa tham nhũng đã được Chính phủ tích cực chỉ đạo thực hiện như: công khai, minh bạch trong hoạt động của các cơ quan, tổ chức, đơn vị; thực hiện định mức, tiêu chuẩn, chế độ, quy tắc ứng xử; kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn; chuyển đổi vị trí công tác để phòng ngừa tham nhũng; cải cách thủ tục hành chính; mở rộng ứng dụng khoa học trong quản lý, thực hiện thanh toán không dùng tiền mặt. Các cơ quan chức năng đã tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng; chú trọng xử lý nghiêm trách nhiệm của người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng.

Tuy nhiên, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, việc thực hiện một số giải pháp phòng ngừa tham nhũng còn có những hạn chế; công tác kiểm tra, đánh giá chưa thường xuyên nên tác dụng phòng ngừa tham nhũng chưa cao. Trong đó, có hiện tượng tại nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương, người đứng đầu chưa quan tâm thực hiện đầy đủ các quy định về công khai, minh bạch trong tổ chức và hoạt động và trách nhiệm giải trình; vẫn còn để xảy ra nhiều vi phạm trong việc thực hiện các quy định về công khai, minh bạch …

Chuyển biến tích cực, đạt nhiều kết quả tốt hơn

Các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao các báo cáo của Tòa án Nhân dân tối cao, Viện Kiểm soát Nhân dân tối cao, cũng các báo cáo của Chính phủ, hai báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp. Các ý kiến thống nhất cho rằng, trong năm 2022, trong bối cảnh tình hình quốc tế và trong nước có rất nhiều diễn biến phức tạp, khó lường nhưng dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự phối hợp tốt của các cơ quan trong cả hệ thống chính trị, các cơ quan trong khối Nội chính, khối Tư pháp, công tác của Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, các cơ quan của Chính phủ có liên quan đã có nhiều chuyển biến tích cực, đạt nhiều kết quả tốt hơn so với các năm trước. Trong bối cảnh kinh tế - xã hội và hoạt động của các cơ quan cùng có nhiều khó khăn (tổ chức bộ máy, biên chế không tăng, kinh phí và điều kiện bảo đảm còn hạn chế), nhiều Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, những kết quả đạt được đã thể hiện sự cố gắng, nỗ lực rất lớn của các cơ quan chức năng.

Đánh giá rất cao các kết quả tích cực đã đạt được trong nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh nêu rõ, Ủy ban Xã hội hoan nghênh Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân tối cao đã thông qua Nghị quyết số 05/2019 hướng dẫn áp dụng một số quy định tại Điều 214 về tội gian lận bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, Điều 215 về tội gian lận bảo hiểm y tế và Điều 216 về tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động của Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cũng lưu ý, tại TP Hồ Chí Minh, cơ quan Bảo hiểm Xã hội đã gửi cơ quan điều tra 84 hồ sơ yêu cầu khởi tố theo quy định pháp luật, nhưng chưa khởi tố được do có một số vướng mắc, nhất là chưa tách bạch vi phạm của cá nhân và pháp nhân. Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội đề nghị, Tòa án Nhân dân tối cao chỉ đạo, hướng dẫn việc khởi tố, truy tố, xét xử các tội liên quan đến bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp.

Phát biểu kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, để bảo đảm sự toàn diện, sâu sắc, bao quát và phù hợp hơn, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị các cơ quan chức năng tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các ý kiến phát biểu tại phiên họp để tiếp tục hoàn chỉnh 5 báo cáo của Tòa án Nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, Chính phủ và hai báo cáo thẩm tra. Trong đó đáng lưu ý là cần cần cập nhật thêm tình hình, số liệu để bảo đảm tính đủ 12 tháng theo đúng yêu cầu tại Nghị quyết 96 của Quốc hội, gắn với bối cảnh, đặc điểm, tình hình của năm 2022; làm rõ những điểm mới so với năm 2021 và các năm trước để thấy được sự cố gắng, nỗ lực của các cơ quan và xu hướng phát triển để đề xuất những giải pháp xử lý trong thời gian tới; làm rõ những vấn đề nổi lên mà dư luận xã hội, cử tri và đại biểu Quốc hội quan tâm.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị, Ủy ban Tư pháp chủ trì, phối hợp với Tổng Thư ký Quốc hội, Văn phòng Quốc hội và 5 cơ quan xây dựng nội dung dự thảo nghị quyết của Quốc hội về nội dung này, có thể xây dựng một Nghị quyết riêng hoặc xem xét, đưa vào Nghị quyết chung của Kỳ họp thứ Tư, Quốc hội Khoá XV. 

Lê Bình/Đại biểu Nhân dân