Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, Trưởng Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án “Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045” chủ trì cuộc làm việc của Thường trực Ban Chỉ đạo với Đảng đoàn MTTQ Việt Nam

Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng nhấn mạnh: “Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân tiếp tục đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, ...; chủ động tham gia giám sát và phản biện xã hội; làm tốt vai trò cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân”. Để hiện thực hóa quan điểm chỉ đạo của Đảng, cần nghiên cứu để có những giải pháp phù hợp nhằm tiếp tục phát huy hiệu quả vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Kết quả phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam thời gian qua

Trong việc xây dựng, củng cố và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan nhà nước và các tổ chức thành viên để tăng cường tuyên truyền, vận động, tập hợp rộng rãi các tầng lớp nhân dân. Nội dung, phương thức tập hợp có nhiều đổi mới để làm tốt công tác nắm bắt tình hình, tập hợp ý kiến, nguyện vọng, hiến kế của Nhân dân, phản ánh định kỳ đến các cơ quan Đảng và Nhà nước. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã phát huy hiệu quả truyền thống của các tổ chức, phát huy sức mạnh của cộng đồng, niềm tin của Nhân dân với Đảng, Nhà nước, tạo sự gắn bó, liên hệ mật thiết giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân.

Trong việc phát huy vai trò cầu nối đưa chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống

Thông qua Chương trình phối hợp và thống nhất hành động hằng năm, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã cụ thể hóa bằng những phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động, thu hút các nguồn lực xã hội để thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của đất nước. Từ năm 2016 đến năm 2020, đã vận động Quỹ “Vì người nghèo” và chương trình an sinh xã hội được 27.046 tỷ đồng; giúp đỡ xây mới và sửa chữa 198.523 căn nhà đại đoàn kết. Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã hai lần ra Lời kêu gọi “Toàn dân ủng hộ phòng, chống dịch Covid-19” và “Toàn dân đoàn kết, ra sức phòng, chống dịch bệnh Covid-19”, ban hành Nghị quyết số 06/NQ-ĐCT về “Đẩy mạnh vận động toàn dân phát triển kinh tế - xã hội và tiếp tục phòng, chống khắc phục tác động của đại dịch Covid-19”. Từ ngày 1/5/2021 đến ngày 31/12/2021, tổng kinh phí và hiện vật đã vận động được là 21.803,2 tỷ đồng (qua hệ thống Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và qua Quỹ Vaccine).

Trong việc phát huy vai trò nhân tố trung tâm phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, quyền làm chủ của Nhân dân trong xây dựng Nhà nước

Trong tham gia công tác bầu cử, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã góp phần bảo đảm các cuộc bầu cử diễn ra thật sự dân chủ, công bằng, khách quan và đúng pháp luật. Tổng kết các cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp, đặc biệt nhiệm kỳ 2016 - 2021 và 2021 - 2026, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã thực hiện tốt quyền và trách nhiệm của mình, góp phần quan trọng vào thành công của hai cuộc bầu cử với tỷ lệ cử tri đi bầu rất cao (trên 90%).

Trong tham gia công tác xây dựng pháp luật, hàng năm, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đều có đề xuất định hướng xây dựng pháp luật, và kế hoạch tham gia xây dựng pháp luật, đạt nhiều kết quả tích cực. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các địa phương đã chủ động phối hợp với cấp ủy và chính quyền cùng cấp để đóng góp ý kiến vào chính sách, kế hoạch của địa phương phù hợp với nguyện vọng và lợi ích chính đáng của Nhân dân.

Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam có nhiều đổi mới trong việc tham dự các kỳ họp Quốc hội, phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chính phủ, các kỳ họp của Hội đồng nhân dân, phiên họp Ủy ban nhân dân. Mỗi nhiệm kỳ, đã phối hợp tổng hợp hàng nghìn ý kiến, kiến nghị của cử tri và Nhân dân trình bày tại các kỳ họp Quốc hội. Công tác phối hợp giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với cơ quan nhà nước cùng cấp ngày càng chặt chẽ và hiệu quả.

Trong tham gia công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) của Đảng và “Chương trình hành động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thực hiện công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí giai đoạn 2018 - 2020”. Chủ trì phát động và trao Giải báo chí toàn quốc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực”; công tác tuyên truyền, vận động, giám sát của Mặt trận đã góp phần tạo dư luận lên án mạnh mẽ, nâng cao ý thức của cả cộng đồng trong tham gia đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Trong tham gia công tác tuyển chọn Thẩm phán, Kiểm sát viên và giới thiệu Hội thẩm nhân dân, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã chỉ đạo, hướng dẫn Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các địa phương phối hợp với Tòa án nhân dân cùng cấp lựa chọn, giới thiệu bầu Hội thẩm nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện nhiệm kỳ 2021 - 2026 với tổng số 16.833 người. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cũng tích cực tham gia thẩm định hồ sơ đề nghị Chủ tịch nước xem xét, quyết định bổ nhiệm, miễn nhiệm Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

Trong tham gia tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, đặc xá, cử bào chữa viên nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã thực hiện có hiệu quả quy định của Đảng và Nhà nước về tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo. Việc phối hợp với các cơ quan hữu quan được thực hiện có nền nếp và có tác dụng thiết thực. Thường xuyên phối hợp chặt chẽ, hiệu quả với các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện công tác đặc xá, tha tù trước thời hạn đảm bảo đúng pháp luật, khách quan, công bằng, công khai, minh bạch.

Trong việc phát huy vai trò tham gia kiểm soát quyền lực nhà nước

Trong công tác giám sát, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì phối hợp với các tổ chức thành viên và một số bộ, ngành liên quan xây dựng, ký kết thực hiện 14 chương trình phối hợp giám sát. Các kiến nghị sau giám sát đều được Chính phủ trả lời hoặc chỉ đạo các bộ, ngành, liên quan kịp thời nghiên cứu và có văn bản trả lời. Ở địa phương, từ năm 2014 - 2021 đã tổ chức 631.288 cuộc giám sát, trong đó Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh chủ trì giám sát 19.833 cuộc, cấp huyện giám sát 34.930 cuộc, cấp xã giám sát 576.525 cuộc.

Trong công tác phản biện xã hội, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã chủ trì phản biện đối với những dự thảo chính sách, pháp luật quan trọng, có tác động lớn đến quyền và lợi ích hợp pháp của Nhân dân. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các địa phương đã chủ trì và tích cực thực hiện công tác phản biện xã hội, qua đó góp phần hoàn thiện và nâng cao chất lượng các chính sách, quy định trước khi ban hành, góp phần tạo sự đồng thuận xã hội và thống nhất về hành động của các tầng lớp nhân dân.

Trong việc tham gia góp ý xây dựng Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp thường xuyên tập hợp, tổng hợp các ý kiến, kiến nghị của cử tri và Nhân dân, tình hình Nhân dân để phản ánh với Đảng, Nhà nước; thường xuyên, đột xuất, định kỳ góp ý với Đảng, Nhà nước. Hằng năm, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các tỉnh, thành phố phối hợp với Đoàn đại biểu Quốc hội địa phương thống nhất xây dựng kế hoạch tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội.

Từ những kết quả, thành công nổi bật nêu trên, có thể rút ra những bài học kinh nghiệm là: (1) Luôn luôn quán triệt sâu sắc, thực hiện đầy đủ nguyên tắc “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ”; quan hệ giữa thực hành dân chủ và tăng cường pháp chế, bảo đảm kỷ cương xã hội. (2) Luôn bám sát đường lối của Đảng và Nhà nước về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam để tiếp tục đổi mới nội dung và phương thức hoạt động. (3) Hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần tiếp tục đẩy mạnh theo hướng bám sát địa bàn cơ sở, sâu sát với đời sống của Nhân dân. (4) Xây dựng tổ chức, đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ngang tầm nhiệm vụ, gương mẫu, trách nhiệm, tâm huyết, bản lĩnh; dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung của Đảng, Nhà nước và Nhân dân; phát huy sức mạnh trí tuệ của các tổ chức thành viên, lực lượng cộng tác viên, chuyên gia... (5) Cần chủ động hơn trong việc đề xuất với Đảng, phối hợp với chính quyền các cấp để tham gia xây dựng, hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách, bảo đảm điều kiện thuận lợi để phát huy đầy đủ tiềm năng, thế mạnh của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên.

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, Trưởng Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án “Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045” chủ trì cuộc làm việc của Thường trực Ban Chỉ đạo với Đảng đoàn MTTQ Việt Nam

Giải pháp tiếp tục phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Một là, tiếp tục phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong xây dựng, củng cố và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Theo hướng này, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần chủ trì, phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền tham mưu xây dựng, trình Ban Chấp hành Trung ương Đảng ban hành Chiến lược đại đoàn kết toàn dân tộc trong giai đoạn mới của cách mạng Việt Nam làm cơ sở để các cơ quan có thẩm quyền từng bước ban hành theo lộ trình phù hợp các văn bản triển khai thực hiện Chiến lược. Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì xây dựng, trình Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị về phát huy vai trò, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội.

Hai là, tiếp tục phát huy vai trò cầu nối đưa chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống.

Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tập trung xây dựng kế hoạch tuyên truyền, vận động Nhân dân thực hiện chính sách, pháp luật hàng năm. Thiết lập các kênh thông tin để nắm chắc tình hình Nhân dân, trên cơ sở đó giải đáp kịp thời những vướng mắc, tâm tư, nguyện vọng của Nhân dân đến cấp ủy và chính quyền cùng cấp để xem xét, giải quyết kịp thời. Tổ chức tập huấn và rèn luyện kỹ năng tuyên truyền, vận động quần chúng cho cán bộ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp; xây dựng đội ngũ báo cáo viên, nhóm nòng cốt tuyên truyền, vận động.

Ba là, tiếp tục thực hiện hiệu quả vai trò là nhân tố trung tâm phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa và quyền làm chủ của Nhân dân.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp cần chú trọng xây dựng chương trình, kế hoạch phối hợp tham gia xây dựng cơ chế, chính sách, pháp luật hàng năm, xác định rõ nội dung, phân công cụ thể để chủ động thực hiện hiệu quả. Nhà nước cần ban hành văn bản quy định rõ hơn việc tổ chức trưng cầu ý dân, giao Mặt trận Tổ quốc các cấp chủ động phối hợp với cơ quan hữu quan tổ chức thực hiện trưng cầu ý dân khi cần thiết. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần đổi mới mạnh mẽ phương pháp, hình thức nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, ý kiến kiến nghị của Nhân dân để phản ánh, kiến nghị với Đảng, Nhà nước.

Bốn là, tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước.

Để phát huy vai trò tham gia công tác bầu cử, Nhà nước cần sớm sửa đổi, bổ sung những bất cập trong quy định của pháp luật bầu cử liên quan đến quyền và trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thực hiện hiệu quả hoạt động giám sát, phản biện xã hội, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp và các tổ chức chính trị - xã hội cần chủ động lựa chọn nội dung thiết thực, trọng tâm, trọng điểm tập trung vào nội dung, lĩnh vực được cử tri, Nhân dân quan tâm để xây dựng và ban hành kế hoạch giám sát, phản biện xã hội hằng năm. Tổ chức sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm kịp thời, tiếp tục đề xuất hoàn thiện thể chế về giám sát và phản biện xã hội; xây dựng khung tiêu chí để lựa chọn nội dung giám sát, phản biện xã hội và đánh giá kết quả thực hiện.

Phát huy vai trò tham gia thực hiện dân chủ ở cơ sở, tham gia xây dựng chính quyền xã, phường, thị trấn trong sạch, vững mạnh, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các địa phương cần chủ động, tích cực tham gia vào việc kiểm tra, giám sát thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã, phường, thị trấn vận động Nhân dân thực hiện và giám sát việc thực hiện xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh… Tham gia xây dựng và vận động Nhân dân thực hiện các quy ước, hương ước khu dân cư; phát huy vai trò tự quản của Nhân dân trong cộng đồng dân cư, thôn, tổ dân phố; thực hiện kiện toàn, hướng dẫn, tập huấn, phát huy vai trò của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng.

Trong việc phát huy vai trò tập hợp, tổng hợp ý kiến, kiến nghị của Nhân dân; tham dự các kỳ họp của Quốc hội, phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, kỳ họp Hội đồng nhân dân và phiên họp Ủy ban nhân dân, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần chủ trì, phối hợp rà soát bổ sung quy chế phối hợp với Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước và Chính phủ để ngày càng thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ pháp luật quy định. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các địa phương tổ chức rà soát sửa đổi, bổ sung quy chế phối hợp với Đoàn đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân. Đổi mới, nâng cao chất lượng báo cáo tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và Nhân dân trước các kỳ họp Quốc hội; thông báo kết quả Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng chính quyền tại kỳ họp của Hội đồng nhân dân các cấp.

Để phát huy vai trò phối hợp với các cơ quan nhà nước thực hiện các nhiệm vụ về nội chính, tư pháp, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần tiếp tục thực hiện tốt việc tổ chức các cuộc tiếp xúc, đối thoại với Nhân dân của người đứng đầu cấp ủy và chính quyền các cấp. Giám sát việc tiếp công dân của người đứng đầu cấp ủy các cấp, các cơ quan hành chính nhà nước. Theo dõi việc giải quyết một số vụ việc phức tạp, bức xúc kéo dài trong nhân dân tạo sự đồng thuận, bảo đảm trật tự xã hội. Tham gia ý kiến nhằm đẩy mạnh cải cách tư pháp; nâng cao chất lượng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, phòng chống tội phạm.

Tiếp tục phát huy vai trò tham gia phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam theo hướng xây dựng kế hoạch cụ thể để thực hiện, trong đó chú trọng xây dựng nội dung, giải pháp và điều kiện đảm bảo tổ chức thực hiện công tác tuyên truyền phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền bảo vệ, khen thưởng đối với người phát hiện, tố cáo hành vi tham nhũng, tiêu cực.

Để các giải pháp này thực sự phát huy hiệu quả, bên cạnh việc Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ban Bí thư ban hành Chiến lược đại đoàn kết toàn dân tộc và Chỉ thị về phát huy vai trò, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, Nhà nước cần quan tâm hoàn thiện cơ chế để phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Cụ thể là từ nay đến năm 2030, Quốc hội cần tập trung sửa đổi, bổ sung Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 2015; Luật Công đoàn; Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân; Luật Trưng cầu ý dân; Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Ban hành Luật Hoạt động giám sát của nhân dân; Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở...; tiếp tục xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Quy định cụ thể về trình tự, thủ tục, quy trình để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tiếp tục phát huy hiệu quả vai trò chủ trì trong việc tham gia công tác bầu cử; tham gia xây dựng pháp luật; công tác giám sát và phản biện xã hội. Các cơ quan nhà nước cần phối hợp hiệu quả hơn với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong các hoạt động liên quan đến xây dựng, hoàn thiện bộ máy nhà nước và hệ thống pháp luật. Trong đó, điều kiện đảm bảo cao nhất là phải có quyết tâm chính trị của Đảng; Nhà nước phải có các điều kiện đảm bảo về nhân lực theo tinh thần bảo đảm cân đối, hài hòa giữa luân chuyển cán bộ với phát triển nguồn cán bộ tại chỗ, luân chuyển ngang và dọc, luân chuyển cán bộ Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội sang các lĩnh vực khác và ngược lại . Đồng thời, tiếp tục hoàn thiện cơ chế tài chính để bảo đảm thu hút được người có năng lực, trình độ và phẩm chất đạo đức tốt, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà hoạt động thực tiễn tham gia công tác Mặt trận, nhất là tham gia các hoạt động giám sát, phản biện xã hội.

Chú thích:
1.https://dangcongsan.vn/xay-dung-dang/toan-van-ket-luan-hoi-nghi-lan-thu-tu-ban-chap-hanh-trung-uong-dang-khoa-XIII-
595400.html.

Phạm Thị Hồng

Tiến sĩ, Phó Trưởng ban, Ban Dân chủ - Pháp luật,

Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam