Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu tại Tọa đàm. Ảnh: Lâm Hiển

Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải; Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường và Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh đồng chủ trì Tọa đàm.

Phát biểu đề dẫn tại Tọa đàm, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, năm nay do đặc thù của dịch bệnh, việc tổ chức tọa đàm theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến nhưng vẫn thu hút được sự quan tâm của các cơ quan của Quốc hội, nhiều cơ quan, đơn vị, đặc biệt là các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý hàng đầu trong nước và quốc tế. Các ý kiến của tọa đàm là kênh thông tin quý giá để Quốc hội quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước về kinh tế - xã hội. Tọa đàm cũng là nơi để các chuyên gia, các nhà khoa học, các nhà quản lý bày tỏ quan điểm chuyên sâu, độc lập, nhiều góc nhìn, mang tính xây dựng của mình để phát triển kinh tế - xã hội chất lượng, bền vững. Quốc hội mong muốn nhận được nhiều ý kiến thẳng thắn, tâm huyết của các chuyên gia, các cơ quan đơn vị, các tổ chức quốc tế.

Nêu một số nội dung thảo luận, về bối cảnh chung trong nước và thế giới, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị các chuyên gia, đại diện các tổ chức nước ngoài (WB, ADB, IMF) chia sẻ những nhận xét, ý kiến về các diễn biến tài chính, đầu tư, thương mại toàn cầu năm 2021, dự báo năm 2022 và các năm tiếp theo; diễn biến mới nhất của kinh tế thế giới và những tác động tới kinh tế - xã hội của Việt Nam; tình hình trong nước, bối cảnh để hoàn thành kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 4 tháng cuối năm 2021, cả năm 2021 và xây dựng kế hoạch năm 2022.

Về thách thức, đại dịch Covid – 19 bùng phát lần thứ 4 ở nước ta với diễn biến phức tạp ở các tỉnh miền Nam và nhiều địa phương trong cả nước. Chúng ta đã thực hiện nhiều biện pháp để hạn chế dịch bệnh, phần nào kiểm soát được sự lây lan, số ca nhiễm theo ngày có dấu hiệu giảm. Tuy nhiên, nhiều địa phương thực hiện giãn cách xã hội trong thời gian dài, trong đó có các các tỉnh, Thành phố trọng điểm kinh tế, các khu công nghiệp, khu chế xuất nơi tập trung nhiều lao động và có các doanh nghiệp trong chuỗi giá trị toàn cầu… đã gây tác động rất lớn đến đời sống kinh tế - xã hội, hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và người dân.

Năm 2021, kinh tế Việt Nam có dấu hiệu chưa bắt nhịp, đồng điệu với kinh tế thế giới. Trong khi kinh tế thế giới và nhiều nước đảo chiều từ tăng trưởng âm của 2020 sang tăng trưởng dương 2021 thì Việt Nam tăng trưởng 2021 dự báo không đạt kế hoạch và tăng không đáng kể so với 2020. Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, đây là vấn đề cần làm rõ nguyên nhân để có giải pháp phù hợp. “Nhận diện các thách thức là rất quan trọng để triển khai thực hiện kế hoạch các tháng cuối năm 2021 và xây dựng kế hoạch 2022”, ông nói.

Về nhiệm vụ và giải pháp, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, chủ trương của Đảng và Nhà nước là tập trung khống chế dịch để bảo đảm an toàn sức khỏe, tính mạng của người dân và để tạo cơ sở cho việc khôi phục, phát triển kinh tế. Đồng thời duy trì, khôi phục hoạt động kinh tế để có năng lực, nguồn lực, điều kiện cho phòng, chống dịch.

“Mục tiêu kép đó rất cần ý kiến của các đại biểu để định hướng, đặt ra nhiệm vụ, giải pháp phù hợp; rất nhiều nội dung cần tập trung tháo gỡ cần các đại biểu hiến kế như: Kinh nghiệm phản ứng với dịch của các nước châu Âu, các quốc gia trên thế giới, các chính sách, các gói hỗ trợ tài khóa, tiền tệ của các quốc gia trong đại dịch Covid-19 và bài học cho Việt Nam; giải pháp để ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế, thu, chi ngân sách nhà nước; giải pháp để kiểm soát lạm phát, thị trường bất động sản, thị trường chứng khoán; giải pháp để khôi phục thúc đẩy các hoạt động dịch vụ, các hoạt động bán lẻ, sản xuất công nghiệp; các giải pháp khắc phục việc đứt gãy chuỗi cung ứng, bình ổn giá nguyên vật liệu thiết yếu, chi phí logictic và không để đứt gãy thị trường trong nước cũng như thế giới; các giải pháp để thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, ODA, thúc đẩy tiến độ thực hiện các dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia; các giải pháp để kiểm soát  nợ xấu của các tổ chức tín dụng, công ty tài chính, nợ xấu tín dụng tiêu dụng và giải pháp khơi thông vốn tín dụng cho các doanh nghiệp; giải pháp để tận dụng cơ hội từ các hiệp định FTA, thu hút đầu tư nước ngoài; xây dựng các mô hình kinh tế số, kinh tế chia sẻ, thương mại điện tử, công nghệ thông tin, thanh toán không dùng tiền mặt; các giải pháp để hoàn thiện thể chế và nhiều vấn đề quan trọng khác như: văn hóa, giáo dục, y tế bảo đảm trật tự, an toàn xã hội…”, Phó Chủ tịch Quốc hội gợi mở. 

Nhấn mạnh kinh tế - xã hội là vấn đề rất rộng, rất quan trọng Quốc hội phải quyết định, trong bối cảnh tình hình hiện nay có nhiều thách thức cần những giải pháp đột phá, Phó Chủ tịch Quốc hội mong muốn nhận được những ý kiến tâm huyết, sát thực cho Quốc hội và những thông tin này cũng là đề xuất gợi mở cho Chính phủ xây dựng, đề xuất các chính sách dài hơi hơn cho thời gian tiếp theo.

Ảnh: Lâm Hiển

Không lạc quan một chiều

Tổng hợp ý kiến tại Tọa đàm, Chủ tịch Quốc hội cho biết, các chuyên gia trong nước và quốc tế đều thống nhất nhận định: việc kiểm soát thành công đại dịch Covid – 19 và các giải pháp mạnh mẽ trong năm 2020 đã giúp Việt Nam ngăn chặn được sự suy giảm kinh tế, duy trì được tốc độ tăng trưởng 2,91%  - một trong những mức tăng trưởng cao nhất thế giới và vẫn duy trì được trong nửa đầu năm 2021. Chúng ta cũng bảo vệ được sức khỏe, tính mạng của người dân.

Tuy nhiên sức khỏe của người dân, doanh nghiệp đang bị suy giảm đáng kể do tác động của biến chủng Delta khiến nhiều địa phương trong cả nước phải thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch nghiêm ngặt hơn.

Các chuyên gia cũng thống nhất đánh giá có 5 nguyên nhân khiến Việt Nam chuyển từ vị trí “ngôi sao” xuống nhóm nước có tốc độ tăng trưởng trung bình của thế giới trong năm nay như: tình hình y tế xấu đi; các chương trình tiêm chủng chậm ngay cả khi đã được tăng tốc trong thời gian gần đây; thực hiện các biện pháp hạn chế di chuyển nghiêm ngặt hơn; việc thực hiện các chính sách còn thiếu đồng bộ, thiếu linh hoạt khiến hiệu quả chống dịch chưa đạt như mong muốn; chính sách ứng phó về kinh tế có quy mô còn khiêm tốn, chính sách tiền tệ ở mức trung bình thấp, chính sách tài khóa chưa tham gia nhiều do nguồn lực còn hạn chế; các chương trình trợ giúp xã hội cũng còn hạn chế.

Nhận định về xu hướng thế giới cuối năm và những năm tới, WB và IMF đều dự báo tốc độ tăng trưởng từ 5,6 – 6% trong năm 2021. Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, triển vọng kinh tế toàn cầu đang có sự phân hóa sâu sắc. Nhóm các nước phục hồi mạnh, là những nước phát triển, chủ động được nguồn cung vaccine, đã đạt được miễn dịch cộng đồng và có tiềm lực kinh tế để thực hiện các gói chính sách hỗ trợ quy mô lớn, có những nước đã thực hiện chính sách “siêu nới lỏng” cả về tài chính và tiền tệ. Nhóm thứ hai là các nước phục hồi chậm, có thể đối mặt với sự bùng phát trở lại của dịch Covid – 19 chủ yếu là các nước đang phát triển, các thị trường mới nổi, trong đó có Việt Nam do chưa chủ động được vaccine, quy mô, thực lực của nền kinh tế còn hạn chế. Theo Chủ tịch Quốc hội, thực tế này càng cho thấy phải thực hiện cơ chế chia sẻ vaccine công bằng, bình đẳng trên phạm vi toàn cầu cho các nước nghèo hơn, khó khăn hơn.

Một vấn đề khác cũng được các chuyên gia đưa ra là, nguy cơ suy giảm tăng trưởng trong dài hạn. Đây là rủi ro kép. Thứ nhất là, chiến lược vaccine trên toàn cầu chậm hơn dự kiến và độ bao phủ không đồng đều. Thứ hai là, chính sách tài khóa, tiền tệ có thể bị thắt chặt hơn nếu các nước phát triển thắt chặt các chính sách này nhanh hơn dự kiến để đối phó với rủi ro gia tăng lạm pháp do áp dụng chính sách “siêu nới lỏng”. Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, đây là vấn đề mà Quốc hội và Chính phủ phải tính toán rất kỹ vì khi chúng ta bắt đầu phục hồi được thì các nước phát triển có thể đã thắt chặt chi tiêu để đối phó với những bất ổn vĩ mô. Nếu tăng trưởng kinh tế của các đối tác chiến lược, thành viên các Hiệp định thương mại tự do như CPTPP, RCEP, EVFTA… chững lại hoặc suy giảm sẽ ảnh hưởng tới sự phục hồi của Việt Nam. Do đó, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh “không thể lạc quan một chiều được”, phải đánh giá, dự báo được để có những chính sách phù hợp.

Hỗ trợ tài khóa, tiền tệ theo hướng cân bằng hơn

Trong thời gian tới, các chuyên gia thống nhất cho rằng Việt Nam cần tiếp tục kiên định mục tiêu kép nhưng có ưu tiên về thời điểm, địa bàn cụ thể đối với phòng, chống dịch và phát triển kinh tế. Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, Bộ Chính trị đã có kết luận rất rõ về vấn đề này, trong đó, khẳng định kiên trì thực hiện mục tiêu kép nhưng ưu tiên mục tiêu nào phụ thuộc vào diễn biến của dịch bệnh, ở những địa bàn cụ thể, trước mắt tập trung ưu tiên nhiều hơn cho phòng, chống dịch, đặt sức khỏe của người dân lên trên hết và trước hết. “Chúng ta vẫn đang đi theo đúng quan điểm này. Đường hướng của Việt Nam là rất rõ”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội nhất trí với các chuyên gia về việc phải tập trung đẩy nhanh chiến lược tiêm chủng vaccine, xét nghiệm, đây là điều kiện tiên quyết để kiểm soát đại dịch, giảm thiểu thiệt hại về kinh tế, xã hội. Trong đó, nhiều ý kiến cho rằng, bản thân các giải pháp kiểm soát dịch bệnh cũng phải tiết kiệm, hiệu quả. Vẫn cần tiếp tục giãn cách và có hạn chế di chuyển nhưng phải thông minh hơn, áp dụng công nghệ, linh hoạt, đồng bộ, nhất quán, chủ động. Theo Chủ tịch Quốc hội, đây là vấn đề liên quan đến quản trị quốc gia, phân quyền, ủy quyền, liên kết vùng như thế nào, tức là phải thay đổi về cách thức và sách lược.

Cùng với đó, cần tiếp tục hỗ trợ cả về chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ theo hướng cân bằng hơn. Chính sách tài khóa cần hỗ trợ nhiều hơn cho phục hồi kinh tế, xã hội theo hướng có thể tăng chi cho y tế; hỗ trợ bằng tiền mặt nhiều hơn cho người dân; hỗ trợ lãi suất có mục tiêu, có địa chỉ cho doanh nghiệp… Chủ tịch Quốc hội cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã giao Chính phủ tính toán các biện pháp này.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh giải pháp về đầu tư công, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, muốn giải ngân đầu tư công hiệu quả thì trước hết phải chuẩn bị tốt đầu tư công, thực hiện giao vốn, đây là “cứu cánh” cho giai đoạn tới. Cùng với đó, cần đẩy mạnh cổ phần hóa và thoái vốn để tăng thu ngân sách và thu hút được nhiều nhà đầu tư để tái cơ cấu doanh nghiệp, tái cơ cấu nền kinh tế hiệu quả hơn. Các chuyên gia cũng khuyến nghị tăng cường các chính sách trợ giúp xã hội, nhất là trợ giúp các nhóm dễ tổn thương để làm chậm lại và khắc phục sự gia tăng của tình trạng bất bình đẳng xã hội do tác động của đại dịch Covid – 19.

Chủ tịch Quốc hội nhất trí đề xuất của các chuyên gia về sự cần thiết phải có một Chương trình tổng thể về phục hồi kinh tế trong và sau đại dịch, có sự phân chia giai đoạn cụ thể để có chính sách phù hợp. Trong đó, cần đẩy mạnh hệ sinh thái khởi nghiệp, hệ sinh thái cho chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, chuyển sang tăng trưởng xanh, đẩy mạnh tái cấu trúc nền kinh tế; rà soát tăng cường năng lực quản trị quốc gia và năng lực thực thi chính sách từ Trung ương đến địa phương.

Tìm điểm cân bằng tối ưu giữa y tế và phát triển kinh tế, xã hội

 Về mô hình phòng, chống dịch, Chủ tịch Quốc hội cho biết, Tổ chức Y tế thế giới và nhiều nhà khoa học hàng đầu thế giới đều nhận định chưa thể khắc phục được ngay dịch Covid – 19 trong năm 2021-2022 mà có thể kéo dài, phục thuộc vào nhiều yếu tố, nhất là tốc độ tiêm chủng vaccine và hiệu quả của vaccine trước những biến chủng mới của virus Sart – Cov - 2… Ngày càng có nhiều nước chuyển sang mô hình thích ứng, sống chung an toàn với dịch Covid - 19, chuyển từ các biện pháp đóng cửa biên giới, giãn cách, phong tỏa, truy vết là chính sang các biện pháp tăng nhanh tiêm chủng vaccine, giảm tỷ lệ tử vong… Điều kiện tiên quyết là phải đạt tỷ lệ tiêm chủng từ 60 - 70%, hạ tầng y tế khá phát triển và sẵn sàng cao, ý thức của người dân và cộng đồng ứng phó với đại dịch.

Về một số bài học của quốc tế có thể gợi ý chính sách cho Việt Nam, các chuyên gia cho rằng, mục tiêu xuyên suốt là bảo vệ sức khỏe nhân dân cả về thể chất và tinh thần; đồng thời duy trì linh hoạt các hoạt động kinh tế xã hội bình thường ở mức độ tối đa có thể trong điều kiện có dịch bệnh. Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, thực chất ở đây là tìm điểm cân bằng tối ưu giữa y tế và phát triển kinh tế, xã hội, áp dụng linh hoạt theo thời điểm, địa điểm, diễn biến của dịch, không nhất thiết phải trên diện rộng và phải có lộ trình, mở dần nhưng có kiểm soát để vừa bảo vệ thành quả chống dịch vừa phục hồi được kinh tế.

Để thực hiện được mô hình này thì có 3 điều kiện: một là, ý thức của người dân và cộng đồng, nhất là ý thức tự bảo vệ sức khỏe; hai là, tiêm chủng vaccine và năng lực của hệ thống y tế; ba là, sự linh hoạt, không cứng nhắc, kịp thời điều chỉnh và thích ứng với diễn biến của dịch bệnh, tính toán kỹ lưỡng bài toán giữa lợi ích và chi phí, trong đó có lợi ích về kinh tế, y tế, xã hội, chính trị, không để đứt gãy chuỗi sản xuất… Cần có khung chính sách được nghiên cứu, thảo luận kỹ lưỡng, thấu đáo, quyết định một cách quyết đoán và tổ chức thực hiện nhất quán từ trên xuống dưới.

Cùng với đó, cần coi trọng vai trò của công nghệ và dữ liệu khoa học, dữ liệu về dịch tễ học. Cần có lộ trình mở cửa nền kinh tế phù hợp trên cơ sở tỷ lệ tiêm chủng vaccine, không mở cửa ồ ạt, đồng đều mà có lộ trình, có điều kiện cho từng ngành, lĩnh vực, đối tượng cá nhân và doanh nghiệp. Chống dịch và phát triển kinh tế phải hết sức chú trọng khía cạnh xã hội và tâm lý của người dân. Nới lỏng có chọn lọc một số hoạt động xã hội để hạn chế sức ép về xã hội.

Cuối năm 2021 có thể chuyển sang giai đoạn thích ứng với Covid

Về điều hành vĩ mô trong thời gian tới, các chuyên gia cho rằng, cần vận dụng linh hoạt, sáng tạo mục tiêu kép trong điều kiện bình thường mới, trong đó, mục tiêu xuyên suốt là bảo vệ sức khỏe của người dân là trên hết và trước hết. Nhiều ý kiến cho rằng, cuối năm 2021 có thể chuyển sang giai đoạn thích ứng với Covid, khôi phục kinh tế, xã hội với lộ trình và bước đi cụ thể, tạo nền tảng và bước đi vững chắc cho phục hồi kinh tế trong năm 2022 và các năm tiếp theo.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh, để thích ứng với Covid – 19 phải sử dụng tổng hợp các chính sách, phương thức, cách làm, biện pháp phù hợp trên cơ sở chủ động, khoa học, sáng tạo để đạt hiệu quả cao hơn cả trong phòng, chống dịch và phục hồi kinh tế. Dự báo dịch bệnh còn kéo dài nên các chính sách, biện pháp phòng, chống dịch và thích ứng với diễn biến của dịch bệnh cần tính đến tác động lâu dài; xử lý hài hòa các mối quan hệ giữa y tế và kinh tế, xã hội, trong đó nhấn mạnh y tế là trụ cột, khoa học công nghệ là then chốt, kinh tế là nền tảng và bảo đảm an sinh xã hội, giữ vững ổn định chính trị xã hội là nhiệm vụ thường xuyên.

Đồng tình với các quan điểm này, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, các chính sách, biện pháp thích ứng với đại dịch phải dựa trên cơ sở khoa học, thận trọng, kỹ lưỡng, đánh giá tổng thể và có lộ trình thực hiện phù hợp. Huy động phân bổ nguồn lực xã hội cho công tác phòng, chống dịch phải có trọng tâm, trọng điểm, đúng mục tiêu, đúng đối tượng, tiết kiệm và hiệu quả, dự báo được những tác động lâu dài. Cùng với đó là trách nhiệm của người dân, cộng đồng, tiêm chủng vaccine, chuẩn bị thuốc điều trị. Tranh thủ tối đa việc thích ứng để làm động lực cho việc hoàn thiện thể chế. Tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng bền vững, bao trùm, nhất là chuyển mạnh sang số hóa. Hạ tầng số hiện đại cộng với niềm tin số là thời cơ để các nước bứt phá. Do đó, phải đẩy mạnh số hóa, xanh hóa nền kinh tế, hiện đại hóa nền y tế, cải thiện năng lực quản trị quốc gia, quản trị doanh nghiệp… Trên cơ sở đó có kế hoạch và giải pháp cụ thể cho năm 2021-2022 và tính toán những biện pháp lâu dài cho giai đoạn tới.

Chủ tịch Quốc hội cũng ghi nhận và đánh giá cao khuyến nghị của các chuyên gia về việc Quốc hội cần tăng cường hơn nữa năng lực hoàn thiện thể chế, nhất là thể chế cho tăng trưởng xanh, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, các mô hình kinh tế mới… Tăng cường giải trình tại các Ủy ban của Quốc hội để đồng hành hiệu quả nhất với Chính phủ, Thủ tướng trong công tác phòng, chống dịch, dưới sự lãnh đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và huy động tối đa sức mạnh của cả hệ thống chính trị. Tăng cường giám sát để bảo đảm công khai, minh bạch trong quá trình ban hành chính sách và thực thi chính sách, nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động của Tổ thường trực của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phòng, chống Covid – 19 để hoàn thiện thể chế, kiến tạo phát triển trong giai đoạn đặc biệt hiện nay.  

Chủ tịch Quốc hội khẳng định, các ý kiến tại Tọa đàm sẽ được các Ủy ban của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ được nghiên cứu kỹ lưỡng trong quá trình thẩm tra, xem xét, quyết định các chính sách phát triển kinh tế - xã hội. Quốc hội và Chính phủ đang rất quyết liệt trong việc hoàn thiện thể chế. Thông báo với các chuyên gia về việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết định sẽ tổ chức Diễn đàn kinh tế xã hội thường niên (dự kiến trong quý I.2022 về chủ đề Phục hồi kinh tế sau đại dịch), Chủ tịch Quốc hội mong muốn tiếp tục nhận được sự đóng góp, chung sức, đồng lòng của các chuyên gia, các nhà quản lý, các tổ chức quốc tế, tổ chức đại diện cho doanh nghiệp, người lao động… để cùng nhau vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay.

Theo Đại biểu Nhân dân