Hội thảo “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với công tác phòng, chống tham nhũng”, do Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tổ chức sáng 18/12 tại Hà Nội.

Quan điểm của Đảng trong nhiều chỉ thị, nghị quyết thời gian qua đã thể hiện rõ quyết tâm của các cấp lãnh đạo của Đảng trong việc đề cao và phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân trong việc giám sát đối với cán bộ, đảng viên, nhất là đối với cán bộ chủ chốt, người đứng đầu, góp phần thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) của Đảng. Với các qui định về giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã được quy định như hiện nay tại Hiến pháp, Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Quyết định số 217-QĐ/TW, Quyết định số 218-QĐ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết liên tịch số 403/2017/NQLT-UBTVQH14-CP-ĐCTUBTWMTTQVN cùng với những vấn đề giám sát cán bộ, đảng viên cần tiếp tục thể chế thành quy định sẽ góp phần hoàn chỉnh về cơ chế, chính sách, pháp luật cho hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân.

Giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với việc thực hiện đạo đức cách mạng, tuân thủ pháp luật của cán bộ, đảng viên

1. Giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam mang tính chủ động, thường xuyên, tính chính trị và tính xã hội sâu sắc. Tính xã hội sâu sắc bởi chủ thể tiến hành giám sát là đại diện các lực lượng xã hội bao gồm nhiều thành phần, giai cấp và tầng lớp khác nhau, như: trí thức, công nhân, nông dân, cựu chiến binh, thanh niên, phụ nữ, dân tộc, tôn giáo,... Bên cạnh đó, tính chất xã hội còn thể hiện thông qua mục đích của hoạt động này là tìm ra hướng giải quyết thích hợp nhất cho các vấn đề chung của xã hội, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân. Tính xã hội trong giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam còn thể hiện qua việc Mặt trận không có chế tài mang tính quyền lực Nhà nước; thông qua kiến nghị và sử dụng sức mạnh của lẽ phải, công khai, minh bạch, trên cơ sở pháp luật để những ý kiến nguyện vọng hợp pháp, chính đáng của nhân dân được xem xét giải quyết và trả lời rõ ràng.

2. Để phát huy quyền làm chủ của nhân dân, giám sát là công cụ quan trọng và không thể thiếu, khẳng định vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Thực hiện giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là chủ trương đúng đắn của Đảng ta, nhằm xây dựng và từng bước hoàn thiện nền dân chủ XHCN, cụ thể hóa chủ trương "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, giám sát”.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội là chủ thể của giám sát có vai trò quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc dưới sự lãnh đạo của Đảng. Nhiệm vụ đặt ra là phải tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo nên sự nhất trí về chính trị và tinh thần trong nhân dân, sự gắn bó mật thiết giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước. Trong điều kiện một Đảng duy nhất cầm quyền thì Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức có vai trò to lớn trong giám sát, phản biện xã hội.

3. Để xứng đáng với vai trò lãnh đạo, Đảng phải vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức; cán bộ, đảng viên, người đứng đầu phải nêu gương tốt. Chỉ thị số 05-CT/TW năm 2016 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII đã đề ra các giải pháp phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội trong giám sát cán bộ, đảng viên. Thực hiện giám sát qua Mặt trận Tổ quốc có tác dụng phòng ngừa, luôn nhắc nhở mỗi người tự soi lại mình, biết xấu hổ với việc làm sai (nhân bất khả vô sỉ - người không biết xấu hổ thì không còn là người nữa); đồng thời đấu tranh với sai phạm của cán bộ, đảng viên; cá nhân không thể xem thường ý kiến của tổ chức, của công luận.

Như vậy, xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, từ đặc điểm của hệ thống chính trị ở nước ta và từ yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Đảng, chính quyền hiện nay rất cần thiết phải phát huy vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân, nhất là đối với việc thực hiện đạo đức cách mạng, tuân thủ pháp luật của cán bộ, đảng viên.

Thực tiễn triển khai công tác giám sát của Mặt trận trong thời gian qua đối với cá nhân, nhất là giám sát rèn luyện đạo đức và lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên

1. Hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội từ năm 2014 đến nay có nhiều chuyển biến tích cực, các cấp Mặt trận đã thực hiện hàng chục ngàn cuộc giám sát, có tác dụng tốt trong việc bảo đảm thực hiện chính sách, pháp luật, hoàn thiện chính sách, pháp luật, làm tốt hơn vai trò đại diện và bảo vệ. Tuy nhiên, giám sát mới tập trung vào tổ chức, nhiều về cơ chế, hỗ trợ phát triển, các chương trình kinh tế - xã hội, giảm nghèo, cải cách hành chính, chưa thực hiện được nhiều việc giám sát đối với cá nhân, nhất là giám sát về chuẩn mực đạo đức và lối sống, về tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên.

2. Ngày 10/3/2017 Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã có Chương trình hành động số 19-CTr-MTTQ thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về tăng cường xây dựng, chính đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ nhưng tổ chức triển khai đến cơ sở, khu dân cư còn chậm; chưa có chỉ đạo, hướng dẫn cụ thể về góp ý, tiếp thu góp ý của Mặt trận Tổ quốc với cán bộ, đảng viên ở nơi cư trú; chưa có qui trình tiếp nhận và xử lý phản ánh, tố cáo của người dân gửi đến Mặt trận Tổ quốc Việt Nam những vấn đề về suy thoái và phòng chống tham nhũng, lãng phí.

3. Các cơ quan tư pháp đã bước đầu thực hiện tốt qui định cụ thể về tiếp nhận, xử lý tin báo, tố giác tội phạm; tỷ lệ xử lý tin báo, tố giác của người dân, từ các cơ quan, tổ chức gửi đến cơ quan điều tra năm 2017 đạt 89%. Đây cũng là kinh nghiệm tốt để hình thành qui trình tiếp nhận, xử lý thông tin, phản ánh của người dân đến Mặt trận Tổ quốc về đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên; về sự gương mẫu trong việc thực hiện pháp luật, thực hiện những điều cán bộ, công chức, viên chức, đảng viên không được làm.

4. Thực hiện Thông báo số 161-TB/TW ngày 16/11/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khoá IX) về Đề án Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia giám sát cán bộ, công chức, đảng viên ở khu dân cư với đối tượng giám sát là đảng viên, cán bộ, công chức cư trú, làm việc ở xã, phường, thị trấn, khu dân cư và những cán bộ, công chức, đảng viên tuy ở nơi khác nhưng công tác trên địa bàn dân cư về công tác, phẩm chất, đạo đức, lối sống, ý thức trách nhiệm trong việc gương mẫu chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và những quy định của khu dân cư, giải quyết công việc với nhân dân..., ngày 21/4/2006 Chính phủ và Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã ban hành Quy chế Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giám sát cán bộ, công chức, đảng viên ở khu dân cư (ban hành kèm theo Nghị quyết liên tịch số 05/2006-NQLT). Quy chế này được thực hiện thí điểm ở 209 xã, phường, thị trấn tại 5 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương bắt đầu từ tháng 6/2006, đó là Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Ninh Bình, Quảng Bình và Tiền Giang những năm qua, trong quá trình triển khai thực hiện thí điểm Quy chế đã được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo triển khai của các cấp ủy Đảng, được sự phối hợp tích cực, tạo điều kiện của chính quyền các cấp ở địa phương làm điểm và đặc biệt là sự ủng hộ của nhân dân ở khu dân cư. Đối với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp, do nhận thức được vai trò, ý nghĩa đặc biệt quan trọng của việc triển khai thực hiện quy chế, nhất là vào thời điểm Đảng và Nhà nước ta đang đẩy mạnh cuộc vận động xây dựng và chỉnh đốn Đảng và cuộc đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, thì việc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam triển khai việc giám sát cán bộ, công chức, đảng viên ở khu dân cư có ý nghĩa thiết thực.

5. Tổng kết 5 năm triển khai thực hiện thí điểm, tại 5 tỉnh, thành phố đã nhận được 3.123 đơn giám sát và ý kiến phản ánh trực tiếp của nhân dân, trong đó tỉnh Quảng Bình nhận được 484 đơn thư và ý kiến phản ánh, kiến nghị, Thành phố Hà Nội nhận được 1.292 đơn thư và ý kiến, kiến nghị, tỉnh Tiền Giang nhận được 616 đơn và ý kiến, kiến nghị, tỉnh Ninh Bình nhận được 449 đơn thư và ý kiến phản ánh, Thành phố Hồ Chí Minh nhận được 282 đơn và ý kiến, kiến nghị. Nội dung đơn thư, phần lớn tập trung phản ánh, phát hiện những biểu hiện vi phạm trong quản lý đất đai, đền bù, giải phóng mặt bằng, quản lý xây dựng; chính sách xã hội, môi trường; vi phạm Quy chế dân chủ ở cơ sở, đặc biệt là biểu hiện tham nhũng, tiêu cực của cán bộ, thái độ của đảng viên, cán bộ, công chức chính quyền cơ sở trong việc tiếp xúc, giải quyết công việc của dân. Đối với đơn thư có nội dung cụ thể, rõ ràng Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã tiến hành phân loại để kiến nghị đồng thời thường xuyên đôn đốc việc giải quyết của chính quyền và các cơ quan hữu quan. Nhìn chung các giải trình, trả lời của chính quyền và cơ quan quản lý cán bộ, công chức bảo đảm được thời gian quy định và đúng nội dung kiến nghị, được Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp xã chấp nhận và thông báo lại cho nhân dân đầy đủ, bước đầu tạo được lòng tin của nhân dân. Nhiều kiến nghị của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam về xử lý cán bộ, công chức tham nhũng đã được cơ quan có thẩm quyền ở địa phương xem xét giải quyết; từng bước giúp cho đội ngũ cán bộ, công chức, đảng viên ở khu dân cư và cơ quan, tổ chức đóng trên địa bàn khu dân cư nâng cao ý thức trách nhiệm, gương mẫu chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, những quy định ở khu dân cư, khắc phục và giảm thiểu những hạn chế, thiếu sót, vi phạm để tiếp tục phát huy những mặt mạnh, hoàn thành tốt nhiệm vụ, xứng đáng với niềm tin yêu của nhân dân. Đây cũng là dịp để giúp cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp và tổ chức đóng trên địa bàn xã nắm chắc hơn tình hình cán bộ, công chức, đảng viên thuộc diện mình quản lý để kịp thời giáo dục, xử lý những sai phạm, ngăn chặn và phòng ngừa những hiện tượng tiêu cực, xâm phạm đến quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện cũng bộ lộ nhiều hạn chế xuất phát từ cả nguyên nhân khách quan và chủ quan, như: Cơ chế chưa rõ ràng từ việc xác định rõ về phạm vi, đối tượng và nội dung giám sát; vai trò chủ trì trong giám sát của Mặt trận, các đoàn thể chính trị - xã hội chưa được phân định rõ ràng; về các hình thức giám sát, quyền và nghĩa vụ của các chủ thể liên quan chưa được quy định rõ; đội ngũ cán bộ Mặt trận cơ sở trình độ, năng lực còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu; Ban Công tác Mặt trận nhiều nơi chưa được củng cố, kiện toàn; cán bộ một số nơi còn nể nang, ngại va chạm nên chưa mạnh dạn giám sát, kiến nghị; sự phối hợp giữa chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận còn hạn chế; công tác tuyên truyền còn hình thức; kinh phí hỗ trợ giám sát chưa được quy định cụ thể,… Hiện nay, nhiệm vụ giám sát cán bộ, đảng viên đang đặt ra cần phải thể chế, qui định cụ thể mới thực hiện được và thực hiện có tác dụng thiết thực.

Một số đề xuất để làm tốt công tác giám sát của Mặt trận đối với việc thực hiện đạo đức cách mạng, tuân thủ pháp luật của cán bộ, đảng viên trong thời gian tới

Để triển khai thực hiện công tác giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với việc thực hiện đạo đức cách mạng, tuân thủ pháp luật của cán bộ, đảng viên trong thời gian tới cần quan tâm làm tốt một số việc sau:

Một là, bản thân Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội phát huy vai trò chủ thể, chủ động tổ chức thực hiện; xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu cho cán bộ Mặt trận, đoàn thể ở từng cấp để hiểu rõ quy định, quy trình, phương pháp cách làm; phân công cán bộ làm giám sát, làm tốt từng việc từ khâu chuẩn bị đến kiến nghị và theo dõi kiến nghị từng việc, rút kinh nghiệm từng việc, từ đó nâng cao năng lực của mình một cách thực chất. Khi Ban Bí thư ban hành Qui định, kịp thời xây dựng kế hoạch triển khai việc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giám sát đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên tại nơi cư trú; gắn với triển khai Chương trình hành động của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thực hiện công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí và Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII).

Hai là, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội tập trung vào giám sát các nội dung: Trách nhiệm của cán bộ, công chức trong cải cách hành chính, nâng cao chỉ số hài lòng của người dân, doanh nghiệp. Trách nhiệm tự giác đi đầu, gương mẫu của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt, cán bộ, đảng viên các cấp, các ngành, địa phương, cơ quan, đơn vị trong tu dưỡng, rèn luyện đạo đức theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; trách nhiệm trong phòng chống tham nhũng, lãng phí; việc thực hiện Quy định của Ban Chấp hành Trung ương về những điều đảng viên không được làm; việc xây dựng kế hoạch và thực hiện những nội dung cơ bản Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; việc thực hiện những quy định của Luật Cán bộ, Công chức về những điều cán bộ, công chức, viên chức không được làm liên quan đến đạo đức công vụ; việc vận động, động viên cha, mẹ, vợ, chồng, người thân và giáo dục con giữ gìn phẩm chất, đạo đức, lối sống, không vi phạm pháp luật và lợi dụng quyền hạn của mình để trục lợi.

Ba là, làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến Quyết định 217, 218-QĐ/TW của Bộ Chính trị; Thông tri 28/TTr-MTTW-BTT; Kế hoạch số 471/KH-MTTW-BTT của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam về hướng dẫn thực hiện một số điều của Quy chế giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị- xã hội; Quy định về việc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội và Nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền; Nghị quyết liên tịch số 403/2017/NQLT-UBTVQH14-CP-ĐCTUBTWMTTQVN; Thông tri số 23/TTr-MTTW-BTT và Thông tri số 25/TTr-MTTW-BTT của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho các vị Ủy viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp; các vị nhân sĩ, trí thức, cá nhân tiêu biểu, chức sắc, chức việc trong các tôn giáo, dân tộc; thành viên Ban Công tác Mặt trận, phối hợp tuyên truyền rộng rãi trong đoàn viên, hội viên và nhân dân thông qua các phương tiện thông tin truyền thông, họp tổ, họp nhóm. Từng cấp Mặt trận có chương trình phối hợp tuyên truyền cụ thể với cơ quan thông tin, tuyên truyền.

Bốn là, tiếp tục nghiên cứu, hội thảo làm rõ những vấn đề thực tiễn đang đặt ra, nâng cao hơn chất lượng công tác giám sát, phản biện xã hội. Đề xuất với các cấp bổ sung, sửa đổi qui định, hoàn thiện cơ chế để phát huy vai trò của Mặt trận trong giám sát, PBXH; công khai các kết luận thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm của cán bộ, đảng viên; cơ chế bảo vệ và khen thưởng người dân phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Chuẩn bị tốt cho tổng kết 5 năm thực hiện Quyết định số 217-QĐ/TW và 218-QĐ/TW của Bộ Chính trị.

Năm là, đề nghị cấp ủy địa phương quan tâm chỉ đạo những việc cụ thể: bố trí cán bộ Mặt trận, đoàn thể có đủ năng lực, phẩm chất, bản lĩnh để làm giám sát; cho ý kiến vào kế hoạch giám sát hàng năm; chỉ đạo việc sơ kết, tổng kết; có quy chế về tiếp thu ý kiến của Mặt trận và các tổ chức chính trị - xã hội, quy chế tiếp xúc đối thoại nhân dân; cấp ủy có kế hoạch kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định về giám sát. Với HĐND và UBND có nội dung cụ thể phối hợp hàng năm, bố trí kinh phí giám sát và các điều kiện bảo đảm theo quy định; trả lời rõ ràng các kiến nghị của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể.

Ngô Sách Thực*

Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam