Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc và Thường trực Ban Bí thư Trần Quốc Vượng trao thưởng cho các tác giả đạt giải A năm 2018-2019.

Báo chí - truyền thông Việt Nam đã và đang hoạt động vì sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước, vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh”. Trong quá trình ấy, có thể nhìn nhận báo chí vừa là phương tiện, vừa là phương thức thể hiện quyền lực chính trị, là công cụ của Đảng và Nhà nước, và thực tế ngày càng rõ nét hơn vai trò giám sát, phản biện xã hội của báo chí trong môi trường và điều kiện cụ thể. Giải báo chí toàn quốc “Báo chí với công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí” đã ra đời trong hoàn cảnh ấy.

Giải báo chí toàn quốc “Báo chí với công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí”, do Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội Nhà báo Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam phối hợp tổ chức, qua hai lần tổ chức được đánh giá là đã tiếp thêm động lực cho những người làm báo tiếp tục phát hiện, đấu tranh, lên án những hiện tượng, hành vi tham nhũng, lãng phí; phản ánh vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và nhân dân.

Vai trò giám sát, phản biện xã hội và góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã được ghi nhận tại Văn kiện Đại hội lần thứ X, XI của Đảng, được hiến định tại Điều 9 Hiến pháp năm 2013 và Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 2015; Ngày 12/12/2013, Bộ Chính trị (khóa XI) ban hành Quyết định số 217-QĐ/TW về “Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội” và Quyết định số 218-QĐ/TW “về việc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng và xây dựng chính quyền”. Như vậy, chức năng giám sát, phản biện xã hội và tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã được đề cập một cách có hệ thống, được luật hóa và quy định cụ thể, chi tiết. Những năm gần đây, với vị trí và vai trò của mình, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã làm tốt vai trò chủ trì phối hợp với các đoàn thể chính trị - xã hội, các tổ chức thành viên thực hiện nhiệm vụ giám sát, phản biện xã hội; trong đó có việc phối hợp với các cơ quan báo chí và Hội Nhà báo Việt Nam.

Những năm qua, báo chí tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, các nghị quyết của Trung ương, của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các kỳ họp của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, các chỉ đạo của Chính phủ, của Quốc hội; tuyên truyền về đại hội đảng các cấp tiến tới Đại hội XIII của Đảng, trong đó đặc biệt chú trọng tuyên truyền về công tác phòng, chống tham nhũng và đấu tranh chống tham nhũng.

Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch UBTW MTTQ Việt Nam Trần Thanh Mẫn trao giải cho các tác giả, nhóm tác giả đoạt giải năm 2018-2019.

Phát biểu tại Hội nghị gặp mặt, tuyên dương người làm báo tiêu biểu  nhân kỷ niệm 95 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2020) mới đây, đồng chí Trần Quốc Vượng, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư nhấn mạnh: Thời gian vừa qua, nhiều cơ quan báo chí đã đi đầu trong đấu tranh chống quan điểm sai trái... Đặc biệt, từ sau Đại hội XII của Đảng đến nay, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí được Đảng, Nhà nước ta triển khai quyết liệt hơn với phương châm “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ”, nhiều cơ quan báo chí, nhiều phóng viên đã có thông tin, phản ánh sinh động công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phòng, chống tham nhũng với nhiều cách tiếp cận và phản ánh đa dạng, chính xác, góp phần cổ vũ, động viên các cơ quan pháp luật điều tra, xử lý có hiệu quả, tạo hiệu ứng dư luận xã hội tích cực, lan tỏa tới các tầng lớp nhân dân.

Có thể thấy, báo chí đã phát huy được vai trò quan trọng trong việc đóng góp cho các hoạt động chống tiêu cực, tham nhũng có hiệu quả, đó là: Phát hiện tham nhũng, lãng phí; giám sát và công khai các biện pháp, kết quả phòng, chống tham nhũng của Đảng, Nhà nước và tạo điều kiện thuận lợi cho dư luận xã hội nhằm bảo đảm rằng các quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước giải quyết các vấn đề được công chúng quan tâm. Thực tế cho thấy, các nỗ lực chống tiêu cực, tham nhũng nếu không có sự vào cuộc của báo chí sẽ ít mang lại thành công. Theo đó, báo chí có thể giám sát, phát hiện và công khai các hành vi tiêu cực, tham nhũng, lãng phí cung cấp cho các cơ quan chức năng, cơ quan chuyên trách phòng, chống tham nhũng các thông tin quan trọng, cần thiết để tiến hành xác minh, điều tra. Báo chí cũng có thể cổ vũ, khuyến khích người dân tham gia những sáng kiến phòng, chống tham nhũng, mạnh dạn tố cáo các hành vi tiêu cực và có thể điều tra theo các tố cáo này.

Nhờ có sự tham gia tích cực của đông đảo những người làm báo, nhiều vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp đã bị phanh phui, thu lại cho Nhà nước và nhân dân hàng ngàn tỷ đồng… cùng nhiều vụ án khác đã thể hiện thái độ đấu tranh mạnh mẽ, quyết liệt không khoan nhượng của báo chí với tệ tiêu cực, tham nhũng. Việc đưa tin kịp thời, công khai về các vụ án, vụ việc tham nhũng lên các phương tiện thông tin đại chúng cũng đã giúp nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận xã hội, củng cố niềm tin và quyết tâm của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào cuộc đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực của Đảng và Nhà nước ta. Những đóng góp quan trọng trong việc giám sát, phát hiện các vụ việc, vụ án tiêu cực, tham nhũng của báo chí đã được dư luận xã hội đánh giá cao.

Đánh giá chung qua hai lần tổ chức Giải báo chí toàn quốc “Báo chí với công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí”

Qua hai lần tổ chức, có thể thấy sự phong phú, đa dạng của các bài viết về đề tài phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Những bài báo in, báo hình, báo điện tử hay phát thanh dù được đăng tải dưới những hình thức khác nhau, song vẫn truyền tải tới người nghe, người xem bức tranh toàn cảnh, đa màu sắc của công tác phòng, chống tham nhũng, chống suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Qua đó, có không ít những nguồn tin có giá trị từ báo chí cung cấp đã tạo điều kiện cho các cơ quan chức năng vào cuộc. Tuy nhiên, số lượng thông tin phát hiện chưa nhiều mà chủ yếu phản ánh những vụ việc đã được cơ quan chức năng đã làm rõ; một số thông tin đưa ra chưa có bằng chứng xác thực với vụ việc. Khắc phục những hạn chế này sẽ nâng cao hiệu quả của báo chí trong công tác đấu tranh với tham nhũng.

Về công tác tổ chức triển khai Giải và phát huy trách nhiệm của các thành viên, Ban Chỉ đạo, Ban Tổ chức Giải đã triển khai các công việc bài bản, khoa học, chặt chẽ và nghiêm túc. Các thành viên đã chủ động, tích cực triển khai công việc hiệu quả, kịp thời với trách nhiệm cao. Hội Nhà báo Việt Nam đã chỉ đạo Hội Nhà báo các cấp, các cơ quan thông tấn báo chí tích cực hưởng ứng tham dự giải. Đặc biệt, Đài Truyền hình Việt Nam đã xây dựng và phát sóng các trailer cổ động, tuyên truyền đậm nét về Giải trên các kênh của Đài. Qua đó, tạo ra sức lan tỏa và hiệu ứng cao trong xã hội và nhân dân.

Các tác phẩm tham gia dự Giải nhìn chung bám sát với chủ đề và tiêu chí của Thể lệ Giải báo chí toàn quốc “Báo chí với công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí”. Thể loại đa dạng, tập trung nhiều nhất là phóng sự điều tra, ký, chuyên luận. Nhiều phóng sự truyền hình, phát thanh, bài chuyên luận, phóng sự trên báo in, báo điện tử công phu từ 3 đến 5 kỳ tập trung vào phản ánh các vụ án tham nhũng; công tác cải cách bộ máy hành chính; phòng chống tham nhũng, lãng phí. Nghiên cứu, đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Nhiều tác phẩm được thể hiện rất công phu và ứng dụng công nghệ, kỹ thuật làm báo hiện đại. Đặc biệt lần tổ chức vừa qua, tham gia dự thi có các tác phẩm, phim tài liệu về đề tài nhân vật điển hình cách làm tốt trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, thực hành tiết kiệm.

Các tác phẩm phát thanh, truyền hình ngày càng có nhiều sáng tạo, hấp dẫn về hình thức thể hiện. Có tác phẩm truyền hình công phu, nhiều kỳ. Nhiều tác phẩm phát thanh được thể hiện bằng các hình thức mới mẻ, hấp dẫn như phát thanh thực tế, có nhiều tiếng động hiện trường tạo ra sự sinh động hấp dẫn. Bên cạnh các tác phẩm của VOV, thì một số đài địa phương cũng đã có sự đầu tư thích đáng để có những tác phẩm hay, phát huy được thế mạnh của phát thanh hiện đại.

Các tác phẩm được Hội đồng chung khảo xét chọn trình Ban Chỉ đạo Giải là những tác phẩm có chất lượng tốt, được thể hiện công phu, bám sát với chủ đề và tiêu chí của Thể lệ Giải báo chí toàn quốc “Báo chí với công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí”, tập trung là phóng sự điều tra, ký, chuyên luận.

Tuy nhiên qua hai lần tổ chức, Giải báo chí toàn quốc “Báo chí với công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí” cũng bộc lộ một số hạn chế:

+ Sự tham gia của đội ngũ nhà báo cả nước chưa được nhiều, chưa chủ động gửi các tác phẩm tham dự giải. Vẫn còn tâm lý thăm dò, ngại va chạm của một số tác giả và cơ quan báo chí trong việc gửi tác phẩm dự thi.

+ Việc biểu dương những tấm gương tích cực trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong xã hội mà nhân dân đang quan tâm còn chưa được phản ánh thỏa đáng qua các tác phẩm dự Giải. Vẫn còn có tình trạng cơ quan báo chí, tác giả gửi bài tham gia chưa nghiên cứu kỹ Thể lệ Giải nên đã gửi tác phẩm dự thi không phù hợp, không đúng Thể lệ Giải.

+ Sự phối hợp giữa Ban Tuyên giáo cơ quan Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với các ban, đơn vị chuyên môn của Hội Nhà báo Việt Nam còn chưa được thường xuyên và chưa chủ động trong công việc…

Những đề xuất để nâng cao chất lượng Giải

Giải báo chí toàn quốc “Báo chí với công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí” được dư luận đánh giá cao và có những tác động tích cực với xã hội và những người làm báo. Việc tiếp tục phát động Giải lần thứ 3 mang theo nhiều kỳ vọng, cũng như khẳng định quyết tâm không “chùn bước” của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và báo chí trong cuộc chiến chống tham nhũng, tiêu cực.

Phát động Giải lần thứ 3, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Trần Thanh Mẫn mong muốn, đội ngũ các nhà báo, các cộng tác viên trong cả nước tiếp tục hưởng ứng tham gia để nâng tầm quy mô và chất lượng của Giải báo chí có ý nghĩa quan trọng này, góp phần xây dựng Đảng, Nhà nước, hệ thống chính trị ngày càng vững mạnh, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp cách mạng và công cuộc đổi mới của đất nước. Chủ tịch Trần Thanh Mẫn khẳng định: Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Hội Nhà báo Việt Nam cam kết sẽ luôn đồng hành với các cơ quan thông tấn báo chí và những người làm báo, cổ vũ, động viên, không để các nhà báo phải “chùn bước” trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí”. Với quyết tâm chính trị cao của Đảng, Nhà nước, của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, sự vào cuộc tích cực, đồng bộ của các cấp ủy Đảng, chính quyền, của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, đặc biệt là đội ngũ các nhà báo, công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí thời gian tới sẽ tiếp tục đạt được nhiều kết quả to lớn hơn nữa.  

Để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và báo chí cả nước tiếp tục thực hiện tốt nhiệm vụ, tích cực tham gia vào công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí và đưa đến thành công của Giải báo chí toàn quốc “Báo chí với công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí” lần thứ 3, cần thực hiện tốt một số nội dung sau:

Thứ nhất, Hội Nhà báo Việt Nam cần tăng cường phối hợp với Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam thống nhất Kế hoạch tổ chức Giải; phổ biến tới các cấp Hội Nhà báo, các cơ quan thông tấn báo chí trên cả nước. Bên cạnh đó, tăng cường hơn nữa sự phối hợp giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp với Hội Nhà báo Việt Nam các cấp, các cơ quan báo chí trong tuyên truyền về công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí và các hoạt động giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc các cấp, tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền.

Thứ hai, phát huy mạnh mẽ vai trò và trách nhiệm của báo chí, coi trọng tính khách quan, chân thực, tính chuyên nghiệp trong khai thác và xử lý thông tin về tham nhũng, lãng phí. Chú trọng phát hiện những kẽ hở của pháp luật, cơ chế chính sách làm phát sinh tham nhũng, tiêu cực và lạm dụng chức quyền. Có cơ chế chống tiêu cực ngay trong các cơ quan chủ quản báo chí và cơ quan báo chí; công khai và xử lý nghiêm khắc đối với những cơ quan báo chí, tổng biên tập, nhà báo, phóng viên khi nhân dân phản ánh, tố giác về hành vi tiêu cực, tham nhũng, lãng phí nhưng không tích cực vào cuộc hoặc ngăn cản cấp dưới tác nghiệp, đưa tin.

Thứ ba, bên cạnh việc đưa tin các vụ án, vụ việc lớn, phức tạp, được dư luận xã hội quan tâm, báo chí cũng phải phản ánh về những biểu hiện nhũng nhiễu, tiêu cực, cửa quyền, “tham nhũng vặt” xảy ra, gây không ít phiền hà, bức xúc đối với đời sống của nhân dân và hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Thứ tư, trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, các nhà báo, tòa soạn đối diện với nhiều cám dỗ. Để vượt qua cám dỗ này, bên cạnh việc nâng cao bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp, các tòa soạn phải xây dựng được quy trình điều tra, tác nghiệp bảo đảm sự minh bạch và có sự kiểm tra, giám sát chặt chẽ. Đồng thời bồi dưỡng kiến thức pháp luật về đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí; nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ, nghiệp vụ chuyên môn của người làm báo; bảo vệ nhà báo và người tố cáo tham nhũng theo quy định của pháp luật, không để nhà báo và cơ quan báo chí đơn độc trong cuộc chiến này.

Thứ năm, nhà báo được tham gia sâu hơn, tiếp cận thông tin nhiều hơn với các văn bản, đặc biệt là những kết luận, các thông cáo báo chí của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, của Ủy ban Kiểm tra Trung ương và của các cơ quan, đơn vị có chức năng là trụ cột trong xử lý các vấn đề liên quan đến tham nhũng, lãng phí.

Thứ sáu, có nhiều hình thức khích lệ, động viên, cổ vũ, tôn vinh các nhà báo có nhiều tác phẩm tốt, có hiệu quả xã hội tích cực, góp phần vào công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Có ý kiến với Đảng, Nhà nước xây dựng cơ chế bảo vệ, khen thưởng nhà báo, phóng viên, công dân có công phát hiện, tích cực tố giác, dũng cảm đấu tranh với những biểu hiện tiêu cực, tham nhũng, lãng phí, suy thoái trong đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên.

Trong bối cảnh hiện nay, các cơ quan báo chí cần phát huy hơn nữa vai trò của báo chí, đặc biệt coi trọng tính khách quan, chân thực, chuyên nghiệp, đề cao trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân và đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ những người làm báo. Chủ động phối hợp đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, làm thất bại âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch, phản động, lợi dụng chống tham nhũng, lãng phí để chống phá Đảng và Nhà nước ta. Mỗi nhà báo, mỗi tác phẩm báo chí cần bám sát tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng gắn với việc thực hiện Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, Quy định số 124-QĐ/TW ngày 2/2/2018 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên và Chương trình hành động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thực hiện phòng, chống tham nhũng, lãng phí giai đoạn 2018-2020, tập trung phản ánh sự vào cuộc kịp thời từ Trung ương tới địa phương đối với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Các tác phẩm báo chí cũng cần phản ánh vai trò tuyên truyền, vận động của Mặt trận Tổ quốc các cấp trong đấu tranh với biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.

Thành công của Giải báo chí toàn quốc “Báo chí với công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí” qua hai lần tổ chức đã khẳng định vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội, nhân dân, báo chí và công luận trong đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, cổ vũ, động viên các tầng lớp nhân dân tích cực phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Hàng nghìn tác phẩm báo chí viết về đề tài đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, nhất là những tác phẩm được trao giải lần này chính là minh chứng sinh động về vai trò quan trọng của các cơ quan báo chí và đội ngũ những người làm báo trong cuộc đấu tranh với “giặc nội xâm” hết sức cam go, phức tạp.

Để thực hiện tốt hơn công tác này, các cơ quan báo chí, với sứ mệnh của mình, cần tiếp tục đồng hành cùng Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong công tác tuyên truyền để khẳng định bản lĩnh tiên phong trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí và góp phần tổ chức Giải báo chí toàn quốc “Báo chí với công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí” những lần sau thành công hơn nữa.

Vũ Văn Tiến

Tiến sĩ, Trưởng ban Tuyên giáo, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam