Quang cảnh phiên họp

Tham dự Phiên họp về phía Chính phủ và các cơ quan hữu quan có: Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Đỗ Văn Chiến; Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà; Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn; đại diện Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội; Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước, các thành viên Đoàn giám sát, các đại biểu Quốc hội.

Phát biểu mở đầu phiên họp, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, giáo dục, đào tạo được Đảng và Nhà nước ta xác định là quốc sách hàng đầu, là một trong các đột phá chiến lược để đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Hội nghị Trung ương 8, Khóa XI, Ban Chấp hành Trung ương đã ban hành Nghị quyết số 29 ngày 4.11.2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Nghị quyết đã đề ra các mục tiêu, quan điểm chỉ đạo, những nhiệm vụ và giải pháp đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, trong đó lấy đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông là trọng tâm trong đổi mới giáo dục phổ thông.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội cho biết, thể chế hóa chủ trương của Đảng, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 88 ngày 28.11.2014 và Nghị quyết số 51 ngày 21.11.2017 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông. Để xem xét, đánh giá toàn diện kết quả tổ chức thực hiện sau hơn 10 năm thực hiện, rút ra bài học kinh nghiệm, đề xuất giải pháp, kiến nghị để tiếp tục triển khai thực hiện hiệu quả 2 Nghị quyết nêu trên, ngày 4.8.2022, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 23 về chương trình giám sát năm 2023 trong đó có giám sát chuyên đề về “Việc thực hiện Nghị quyết số 88 và Nghị quyết số 51 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông”.

Nhấn mạnh, chuyên đề giám sát đã nhận được sự quan tâm rộng rãi của các cấp, các ngành và cử tri, Nhân dân, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội chia sẻ, trong quá trình thực hiện, Đoàn giám sát đã nhận được sự quan tâm sát sao của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Đặc biệt, Chủ tịch Quốc hội đã thường xuyên chỉ đạo, cho ý kiến ngay từ ban đầu, 2 lần trực tiếp chủ trì làm việc, nêu vấn đề, yêu cầu những vấn đề trọng tâm cần thực hiện; các Phó Chủ tịch Quốc hội cũng góp ý nhiều vấn đề xác đáng; Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến bước đầu tại phiên họp thứ 24. Đoàn giám sát đã bám sát kế hoạch, triển khai các hoạt động đúng quy định, tiến độ, yêu cầu đã đề ra. Trên cơ sở kế thừa kết quả của các chuyên đề giám sát trước đây, Đoàn có một số đổi mới trong phương pháp tiếp cận, cách thức tổ chức, bảo đảm tính khoa học, khách quan, tổng hợp, xây dựng bộ tài liệu kỹ lưỡng.

Bên cạnh việc tổng hợp, nghiên cứu báo cáo của các Đoàn đại biểu Quốc hội, Ủy ban Nhân dân, Hội đồng nhân dân các tỉnh, thành phố, Đoàn giám sát đã phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương, Ban Dân nguyện của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức khảo sát, điều tra xã hội học và đánh giá dư luận xã hội, lắng nghe, tổng hợp ý kiến của cử tri, Nhân dân.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội nhấn mạnh, Đoàn giám sát cũng nhận được nhiều ý kiến thẳng thắn, tâm huyết, trách nhiệm của các đồng chí lãnh đạo cấp ủy, chính quyền các địa phương tại các cuộc làm việc; ý kiến của các nhà quản lý giáo dục, thầy cô giáo, các em học sinh và các bậc phụ huynh tại các cuộc trao đổi, tìm hiểu, tiếp xúc. Dự thảo báo cáo kết quả giám sát đã tổ chức xin ý kiến nhiều lần, với sự tham gia của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội và các bộ, ban, ngành có liên quan. Đoàn giám sát đã tiếp thu, hoàn thiện và chính thức báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên giám sát.

Đánh giá sâu hơn những hạn chế để có giải pháp phù hợp

Báo cáo kết quả giám sát chuyên đề sát chuyên đề việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ghi nhận, trong bối cảnh phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội đã được Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương, các tỉnh, thành phố và nhất là Bộ Giáo dục và Đào tạo, ngành giáo dục và toàn thể đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục phổ thông tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện nghiêm túc, với tinh thần trách nhiệm, quyết tâm cao, tạo chuyển biến tích cực, đạt được nhiều kết quả quan trọng, đáng ghi nhận.

Trong đó, về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, Đoàn giám sát nhận thấy, chương trình giáo dục phổ thông mới được xây dựng công phu, nghiêm túc, dựa trên cơ sở chính trị, khoa học, lý luận và thực tiễn, có tính kế thừa và phát triển; bám sát mục tiêu, yêu cầu và nội dung đổi mới theo Nghị quyết số 29-NQ/TW và Nghị quyết số 88/2014/QH13. Quy trình xây dựng, thẩm định, phê duyệt, ban hành Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã được thực hiện đúng quy định, công khai, minh bạch. Chương trình giáo dục phổ thông mới đã thay đổi từ truyền thụ kiến thức sang định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh; xác định rõ 5 phẩm chất và 10 năng lực chủ yếu, cốt lõi cần phát triển đối với học sinh phổ thông; đổi mới đồng bộ về nội dung, phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá.

Việc đổi mới phương pháp giáo dục được tổ chức thực hiện ở tất cả các cơ sở giáo dục; được định hướng trong Chương trình tổng thể; cụ thể hóa trong các chương trình môn học và được thể hiện ở từng nội dung giáo dục, hướng tới mục tiêu phát triển năng lực, phẩm chất theo yêu cầu của Chương trình. Học sinh phát huy tính chủ động, sáng tạo, giáo viên đóng vai trò là người tổ chức, kiểm tra, định hướng. Hình thức tổ chức dạy học được đa dạng hóa, ứng dụng công nghệ tiên tiến. Nhiều mô hình giáo dục và phương pháp giáo dục mới được áp dụng trong thực tiễn. Các địa phương đã quan tâm chuẩn bị các điều kiện để triển khai thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông nói chung và phát triển, nâng cao năng lực đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục nói riêng, trong đó có nội dung về đổi mới phương pháp giáo dục.

Có sự chênh lệch trong quá trình thực hiện

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu. Ảnh Hồ Long

Cho ý kiến về Báo cáo kết quả giám sát chuyên đề “Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông”, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ khẳng định, Báo cáo kết quả giám sát đã cung cấp bức tranh tổng thể, toàn diện, sâu sắc về tình hình đổi mới giáo dục phổ thông. Đồng thời, đưa ra nhiều nội dung, giải pháp, kiến nghị có giá trị cả về lý luận và thực tiễn, là cơ sở quan trọng để xem xét, đề xuất với cơ quan có thẩm quyền ban hành kết luận hoặc nghị quyết mới thay thế Nghị quyết số 29-NQ/TW hoặc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 29.

Cũng trong Báo cáo của Đoàn giám sát đã nhấn mạnh, tình hình giáo dục phổ thông tiếp tục có chuyển biến tích cực, đạt nhiều kết quả quan trọng và đáng ghi nhận. Điều đó cho thấy, Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội là đúng hướng. Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần tiếp tục làm nổi bật vấn đề này, đồng thời lưu ý, cải cách không thể làm ngày một, ngày hai mà phải có thời gian, trải qua một quá trình vừa làm, vừa tìm tòi, đổi mới, điều chỉnh, không nóng vội và phải rất bình tĩnh.

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh đánh giá cao Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 đã căn cứ vào Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội với tiêu chí cụ thể, hiện đại, tiệm cận với xu thế chung của thế giới là “lấy người học làm trung tâm”, và nội dung sách giáo khoa đóng vai trò là học liệu (tức không phải là nguồn kiến thức duy nhất) để tổ chức hoạt động dạy, học theo nội dung, yêu cầu cần đạt của Chương trình. Mỗi môn học có nhiều sách giáo khoa và một Chương trình nhiều sách giáo khoa là giải pháp quan trọng để thay đổi mục tiêu dạy học từ truyền thụ kiến thức sang dạy học, phát triển năng lực.

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cũng đánh giá cao nỗ lực của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các bộ có liên quan, đặc biệt là thầy cô, các nhà quản lý để thực hiện mục tiêu, giải pháp của Chương trình giáo dục phổ thông. Kết quả đạt được rất tích cực: Đỡ tính hình thức trong dạy và học, hướng tới mục tiêu phát triển năng lực; Đa dạng sách giáo khoa, có nhiều tài liệu tốt để tham khảo, học tập; Cơ bản thầy cô, nhà giáo nỗ lực tự học để đáp ứng yêu cầu của chương trình mới.

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cũng chỉ rõ, Chương trình giáo dục phổ thông vẫn còn một số tồn tại, hạn chế. Thứ nhất, do chương trình áp dụng chung cho mọi vùng miền, nông thôn, thành thị và với mọi đối tượng học sinh nên tạo ra sự chênh lệch trong quá trình thực hiện. Thứ hai, nhiều văn bản chưa kịp thời. Thứ ba, mục tiêu còn cao và xa hơn so với nguồn lực thực hiện như kinh phí, con người, trang thiết bị…

Từ những hạn chế đó, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội kiến nghị, kiên định thực hiện mục tiêu của Chương trình, vừa làm vừa điều chỉnh, đồng thời cần có lộ trình cụ thể, phù hợp với đặc thù của từng vùng, miền, đối tượng học sinh, đặc biệt là đối tượng học sinh đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cũng đồng tình với kiến nghị của Đoàn giám sát là Nhà nước quan tâm đầu tư kinh phí, xây dựng Luật Nhà giáo để tạo điều kiện cho giáo viên và nhà quản lý giáo dục yên tâm cống hiến, đẩy mạnh xã hội hóa trong mọi khâu để có thêm nguồn lực và sự đồng thuận của xã hội. Làm tốt công tác tuyên truyền về kết quả đã đạt được và giải pháp sắp tới cho đội ngũ giáo viên, học sinh.

Chậm trễ trong ban hành sách giáo khoa dân tộc thiểu số

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm phát biểu tại phiên họp

Liên quan đến chính sách đối với đồng bào dân tộc thiểu số, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm, đề nghị Đoàn giám sát cần đánh giá bổ sung thêm hạn chế trong việc biên soạn sách giáo khoa song ngữ tiếng Việt và tiếng một số dân tộc ít người đối với một số môn học ở cấp tiểu học và việc biên soạn tài liệu hướng dẫn dạy học theo chương trình mới, đáp ứng cho vùng miền núi, hải đảo, điều kiện khó khăn. Phân tích, đánh giá bổ sung chế độ, chính sách đối với giáo viên giảng dạy tiếng dân tộc hiện còn nhiều vấn đề bất cập như: thiếu hụt nguồn nhân lực, ít có giáo viên đạt chuẩn, chưa có trong biên chế, vị trí việc làm.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc cũng cho biết, đến nay Bộ Giáo dục và Đào tạo vẫn đang tiếp tục rà soát, bổ sung các đối tượng học sinh dân tộc thiểu số chịu tác động của Quyết định 861/QĐ-TTg và Quyết định 612/QĐ-UBDT vào dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định chính sách cho học sinh vùng dân tộc thiểu số, vùng bãi ngang, ven biển, hải đảo và cơ sở giáo dục có học sinh được hưởng chính sách. Tuy nhiên, việc xây dựng dự thảo Nghị định này còn chậm. Ông đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo quan tâm chỉ đạo sát sao việc xây dựng dự thảo Nghị định này. Nếu được, tiếp tục kéo dài chính sách đối với địa phương không còn thuộc diện đặc biệt khó khăn từ 3 – 5 năm để học sinh tiếp tục được hưởng chế độ hỗ trợ bán trú.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu kết luận phiên họp

Phát biểu kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, đã có 10 ý kiến phát biểu, trao đổi rất thẳng thắn, sâu sắc, tâm huyết và trách nhiệm. Đặc biệt ý kiến của Chủ tịch Quốc hội đã phân tích, đánh giá kết quả thực hiện Chương trình hết sức sâu sắc, chỉ ra những tồn tại, hạn chế, trách nhiệm trong triển khai thực hiện, nhất là 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp để tiếp tục thực hiện hiệu quả Chương trình.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội khẳng định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất đánh giá, trong bối cảnh phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW và Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14của Quốc hội đã được cả hệ thống chính trị, nhất là Bộ Giáo dục và Đào tạo, ngành giáo dục và toàn thể đội ngũ giáo viên, nhà quản lý giáo dục phổ thông tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện nghiêm túc, với tinh thần trách nhiệm, tâm huyết và quyết tâm cao, tạo ra chuyển biến tích cực, đạt được nhiều kết quả quan trọng, đáng ghi nhận.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục chỉ đạo các bộ, ngành địa phương nhìn nhận, rút kinh nghiệm về các tồn tại, hạn chế; quán triệt về các bài học kinh nghiệm; khẩn trương triển khai các kiến nghị được nêu trong Báo cáo của Đoàn giám sát, bảo đảm triển khai thành công Chương trình.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội nhấn mạnh, Chính phủ cần tiếp tục chỉ đạo việc rà soát danh mục, văn bản hết hiệu lực của Luật Giáo dục năm 2015, khẩn trương ban hành đầy đủ các văn bản quy định chi tiết nội dung được giao trong Luật Giáo dục năm 2019, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai Chương trình theo lộ trình, tiến độ, chất lượng. Tiếp tục hoàn thiện, nghiên cứu Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 phù hợp với mục tiêu, yêu cầu đặt ra. Rà soát đánh giá tác động về việc tích hợp nội dung các môn học ở bậc trung học cơ sở, điều chỉnh kịp thời nếu thấy không phù hợp. Tiếp tục chú trọng việc hướng dẫn việc đổi mới nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục, phương đánh giá chất lượng giáo dục…

Với 18/18 Ủy viên Ủy ban Thường vụ biểu quyết tán thành, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nhất trí với các nội dung cơ bản của dự thảo Nghị quyết. Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục và Tổng Thư ký Quốc hội phối hợp với cơ quan, đơn vị liên quan để hoàn thành dự thảo Nghị quyết giám sát chuyên đề theo đúng quy định.  

Theo Đại biểu Nhân dân